تاریخچه
تاریخچه کامل سیستم عامل اندروید
سیستمعامل اندروید گوگل در این چهار سالی که از تولد آن گذشته، مراحل رشد و دگردیسی متعددی را پشت سر گذاشته است. از اولین تجربهی آن در گوشی G1 گرفته تا حضور در گوشیهای هوشمند و تبلتهای رنگارنگ امروزی که همه جا میتوان نشان سبز رنگ و دوستداشتنی اندروید را مشاهده کرد. بیایید به روند توسعه اندروید نگاهی بیاندازیم.
این سیستمعامل در سه سال گذشته نُه نسخه مهم را ارائه کرده است: نُه! جالب اینکه سیستمعامل ویندوز در این 25 سال تنها ده نسخه مهم را عرضه کرده است. باید این نکته را بپذیریم که در دنیای فناوری هیچ سیستمعامل یا نرمافزار کاربردی این چنین روند پرسرعتی را در تکوین، تجربه نکرده است و اندروید در مرکز این دگرگونی، سریعتر از همه بوده است. در این مقاله میخواهیم به سیستمعامل اندروید و تاریخچه آن نگاه موشکافانهتری داشته باشیم. با زومیت همراه باشید.
کیتکت
گوگل در نوامبر سال 2005 شرکتی به نام Android را خرید، شرکت کوچکی که نرم افزار برای تلفن های همراه میساخت، اما این موضوع را اعلام نکرد تا در نیمه دوم سال 2007 که رسما اعلام کرد، قرار است سیستم عامل متن باز برای تلفنهای همراه منتشر کند.
کمپانی گوگل در سال ۲۰۰۸ اولین نسخه اندروید را ارائه نمود. شاید دستاندرکاران این کمپانی در آن زمان خودشان نیز تصور نمیکردند که روزی این محصول متنباز به فراگیرترین سیستمعامل موبایل تبدیل شود. در این مقاله نگاهی تقریبا مفصل به روند توسعه اندروید خواهیم داشت و سیر تکامل قابلیتهای آن را از اولین تا آخرین نسخه آن یعنی آبنبات پاستیلی 4.2 شرح خواهیم داد. لازم به ذکر است که منبع اصلی تا نسخه 4.1 را پوشش داده بود و بخش مربوط به نسخه 4.2 توسط تیم زومیت گردآوری شده است. تلاش خواهیم کرد تا در آینده نیز با معرفی نسخههای جدید اندروید، این مقاله را بروزرسانی کنیم. پس بیایید ببینیم که چطور ایدهی کودکی اندی روبین سر از دنیای فناوری و گوشیهای تلفن همراه درآورده است.
نقطه آغاز
دوران اندروید به طور رسمی از 22 اکتبر 2008 میلادی، زمانی که گوشی T-Mobile G1 در ایالات متحده عرضه شد، آغاز گردید. در ابتدای امر، بسیاری از قابلیتهایی که نمیتوان اندروید را بدون آنها متصور بود در این گوشی وجود نداشت. برای نمونه میتوان به فقدان صفحه کلید مجازی (لمسی)، قابلیت چند لمسی، برنامههای کاربردی حرفهای و... اشاره کرد، اما همین گوشی سنگبنایی شد تا امروزه با اندرویدی چنین پیشرفته سروکار داشته باشیم.
ویژگیهای اولیه این نسخه از اندروید عبارتند از:
پنجرهی اعلانات:
گرچه این گوشی فاقد تمامی قابلیتهای اندروید امروزی است، با این حال از همان روزها نیز کادر پایینروندهی اعلانات (Notifications) را داشته است. نوار وضعیت گوشی G1 را میتوان یکی از قابلیتهای منحصر به فرد آن به شمار آورد، که کاربر میتواند آن را به پایین کشیده و از جزئیات بیشتر اطلاع حاصل کند، این موارد عبارت بودند از پیامک، پست صوتی، هشدارها و سایر اطلاعاتی از این قبیل. این امکان همچنان در نسخههای جدیدتر اندروید نیز وجود دارد.
ویجتهای صفحه خانه:
یکی از تفاوتهای عمده سیستمعامل اندروید با وجود رقبای سرسختی چون iOS یا ویندوز فون این است که این سبزک دوستداشتنی از ویجت به طرز بسیار خوبی پشتیبانی میکند. گوگل از همان روزهای آغازین برای این موضوع برنامهریزی خوبی کرده بود، گرچه در ابتدا توسعهدهندگان نرمافزاری قادر به تهیه ویجتهای مورد نظر خود نبودند!
یکپارچهسازی با سرویس پست الکترونیکی جیمیل:
زمانی که گوشی G1 عرضه شد، سرویس پستالکترونیکی جیمیل از پروتکلهای POP و IMAP برای یکپارچهسازی در ابزارهای گوناگون دیگر پشتیبانی میکرد. اما مشکل آنجا بود که هیچ یک از این پروتکلها قادر به استفاده از دو قابلیت اختصاصی جیمیل یعنی برچسبزنی و آرشیو قدرتمند آن نبودند. موردی که اندروید 1.0 توانست آن را به طرز خوبی حل و فصل نماید و یکی از بهترین تجربههای کار با جیمیل در بستر گوشیهای موبایل را فراهم آورد.
فروشگاهی به نام اندروید مارکت:
این روزها تصور یک گوشی هوشمند بدون دسترسی به یک فروشگاه متمرکز نرمافزاری غیرممکن است. این موضوع در حالی است که اندروید 1.0 فاقد چنین قابلیتی بود و ضرورت وجود چنین بازارچهای از همان زمان به خوبی حس میشد. گفتنی است گوشی G1 به همراه مجموعهای از نرمافزارهای کاربردی عرضه شد تا این که بعدها گوگل، مارکت معروف خود را تهیه و تدارک دید. یکی دیگر از نقایص اندروید در آن دوران، فقدان پشتیبانی از سیستم پرداخت بود، که یک سال بعد این مورد نیز مرتفع شد.
جالب است بدانید که رابط کاربری توسعهیافتهی گوگل برای اندروید 1.0 ماحصل همکاری آنها با شرکت سوئدی Astonishing Tribe بوده است. شرکت مزبور در زمینهی ارائهی طراحیهای چشمگیر نرمافزاری مشغول به فعالیت بود و سالهای سال رابطهای کاربری قابل توجهی را تهیه و ارائه کرد. اگر با دقت بیشتری نگاه کنید، میتوانید نشان TAT را به خوبی در این پلتفرم ملاحظه نمایید؛ به خصوص در ساعت آنالوگ که از اندروید 1.0 تا 2.2 با نشان کوچک Malmo قابل رویت بود. گفتنی است Malmo نام شهری است که این شرکت سوئدی در آن قرار داشت. بعدها این شرکت توسط کمپانی RIM خریداری شد و تمرکز اصلیاش بر توسعهی گوشیهای بلکبری و پلتفرم BBX قرار گرفت.
اندروید 1.1
نخستین بروزرسانی اندروید سه ماه پس از عرضه گوشی G1 در فوریه 2009 میلادی صورت پذیرفت. نسخه 1.1 را نمیتوان به هیچ وجه محصولی نوآورانه دانست؛ بلکه بیشتر به مثابه وصلههای نرمافزاری برای بهینهسازی سیستم و رفع باگهای آن بود. از طرف دیگر این نسخه توانایی اندروید را برای بروزرسانی بی دردسر به خوبی نشان داد. همین قابلیت پیشپا افتاده در زمان عرضه نسخهی 1.1 یکی از نقاط قوت اندروید به حساب میآمد که تا به امروز نیز همچنان ادامه دارد، چرا که سایر سیستمعاملهای موبایل فاقد قابلیت مشابهی بودند.
وقت دسر فرارسید: نسخه 1.5 یا «کیک یزدی»
بسیاری از ما اندروید 1.5 را بیشتر به نام کیکیزدی (Cupcake) میشناسیم، سیستمعاملی که حقیقتاً نقطهی عطفی در تاریخچهی اندروید به شمار میرود. در این نسخه برخی از قابلیتهای کلیدی به اندروید افزوده شد. از این گذشته اندروید 1.5 اولین نسخه از این سیستمعامل بود که از روش نامگذاری ویژهی گوگل بهرهمند گردید. از آن پس بود که هر بروزرسانی کلی با نام یکی از شیرینیجات (البته به ترتیب حروف الفبای لاتین) همراه میشد تا بر دلچسبی اندروید بیافزاید.
از جنبههای گوناگون اندروید کیک یزدی را میتوان گامی بزرگ در جهت اصلاح و بهبود این سیستم عامل دانست. هم از نظر تکنیکی-فنی و هم از منظر زیباییشناختی که رابطکاربری آن با تغییرات مثبتی همراه شد. بسیاری از این تغییرات آنچنان محسوس نبودند، برای نمونه ویجت جستجوی گوگل از این پس از ظاهری شفاف بهرهمند شد.
از جنبههای گوناگون اندروید کیک یزدی را میتوان گامی بزرگ در جهت اصلاح و بهبود این سیستم عامل دانست. هم از نظر تکنیکی-فنی و هم از منظر زیباییشناختی که رابطکاربری آن با تغییرات مثبتی همراه شد
تغییرات صورت گرفته در نسخه جدید اندروید آنچنان نامحسوس بودند که اگر کاربر یک دستگاه مجهز به اندروید 1.1 را به 1.5 ارتقا میداد، هیچ تغییر چشمگیر خاصی را احساس نمیکرد. در حالی که همه چیز از چینش متون گرفته تا سایههای نوار وضعیت همه دستخوش تغییر و دگرگونی اساسی شده بودند. و اغلب کاربران گوشی G1 بدون آنکه این تغییرات را متوجه شوند، از آنها گذشتند. البته موارد مهم ذیل غیر قابل انکار مینمود:
صفحهکلید مجازی:
شاید به نظر شما عجیب و غیرممکن برسد که گوگل اندروید خود را بدون هیچ صفحهکلید مجازی عرضه کرده باشد، اما واقعیت همین است! شاید به همین خاطر بود که آنها نخستین میزبان سختافزاری خود را گوشی G1 انتخاب کردند، چرا که این گوشی دارای یک صفحهکلید از نوع QWERTY بود که به صورت کشویی باز میشد و کاربر را قادر میساخت تا به تایپ متون بپردازد. این وضعیت تا عرضهی نسخهی کیک یزدی در آوریل 2009 میلادی (یعنی بیش از 6 ماه پس از عرضهی G1) همچنان ادامه داشت. از آن پس بود که گوگل از قابلیتهای سختافزاری گوشی HTC Magic بهره برد و نخستین گوشی را به بازار عرضه کرد که تنها دارای صفحه کلید مجازی بود.
از ارائهی صفحه کلید مجازی که بگذریم، گوگل حرکت بارز دیگری نیز صورت داد. مهندسان گوگل بالاخره موفق شدند اقدامات لازم برای پذیرش صفحهکلیدهای ثالث را میسر سازند، قابلیتی که به کمک آن میتوان صفحهکلیدی خارج از مورد پیشبینی شدهی سیستمعامل اندروید را فعال کرده و به کار گرفت. موردی که به خصوص برای کاربران سایر زبانها بسیار مورد توجه قرار گرفت. جالب است بدانید حتی امروزه نیز رقبای سرسختی چون iOS یا ویندوز فون از چنین ویژگی مهمی بیبهره هستند. متاسفانه در زمان عرضهی اندروید کیک یزدی صفحه کلید عرضه شده در این سیستم عامل نسبت به iOS از دقت و سرعت بسیار پایینی برخوردار بود. موردی که بالاخره مشارکت شرکای سختافزاری نظیر HTC را طلبید و به کمک آنها این مشکل در محصولات اختصاصی این شرکتها رفع گردید.
ویجتهای قابل توسعه:
در حالی که اندروید 1.0 و 1.1 از نظر فنی دارای قابلیت تازهای به نام ویجت یا ابزارک بودند، پتانسیل کامل آنها همچنان غیر قابل دسترس بود و شرکتهای ثالث میبایست تا عرضهی SDK مربوطه از سوی گوگل صبر بیشتری میکردند. در آن دوران تنها ابزارک موجود کادرهایی بودند که در اندروید پیشبینی شده بود. خوشبختانه این مورد با عرضهی اندروید 1.5 مرتفع شد و امروزه شاهدیم که بسیاری از نرمافزارهای ثالث از قابلیت ابزارک بهرهمند هستند. در حقیقت میتوان وجود صفحههای خانگی انعطافپذیر را یکی دیگر از خصوصیات بینظیر این سیستمعامل تلفنهای هوشمند به حساب آورد.
بهبود کلیپبورد (Clipboard):
اندروید راهی دشوار را برای دست یابی به قابلیت کپی و چسباندن (Copy & Paste) طی کرده است. از نظر تکنیکی چنین قابلیتی از روز نخست در این پلتفرم پیشبینی شده بود، اما تا حد زیادی به کادرهای متنی و لینکها محدود شده بود. بدین معنی که کاربر نمیتوانست متنهای دلخواه را از داخل پنجرهی مرورگر یا برنامهی مدیریت پستالکترونیکی جیمیل کپی نماید و اغلب اوقات این نیاز حس میشد. گرچه قابلیتهای کامل کپی و چسباندن تا سالها به برنامه جیمیل راه پیدا نکرد، از نسخه کیک یزدی پشتیبانی از این قابلیت در برنامهی مرورگر افزوده شد و بدین ترتیب کاربر میتوانست متن مورد نظر را از این برنامه بیرون بکشد.
ضبط و بازپخش ویدئویی:
این روزها تصور یک گوشی هوشمند بدون توانایی ضبط و پخش ویدئویی بسیار مشکل است، اما این وضعیتی است که کاربران گوشی G1 آن را تجربه کردهاند. گرچه کیک یزدی کوشید تا این نقیصه را رفع کند، ولی صفحهکلید اندروید و رابط ویژهای که برای بخش دوربین آن در نظر گرفته بودند خالی از اشکال نبود. موضوعی که دوباره با همت OEMها یا همان شرکای سختافزاری سریعاً رفع و رجوع شد و با ارتقای رابط کاربری، شاهد پشتیبانی خوبی از قابلیتهای لمسی گوشیها بودیم.
و قابلیتهای بیشتر:
بروزرسانی موارد جزئیتر شامل عملیاتهای دستهای در جیمیل (پیشتر کاربران نمیتوانستند چندین نامه را با هم حذف یا آرشیو نمایند)، بروزرسانی پشتیبانی از سرویسهای یوتیوب و پیکاسا و دسترسی به وضعیت کاربر در Google Talk در همه جا، برنامه پیغام رسان و غیره را میتوان از دیگر قابلیتهای این نسخه برشمرد.
نسخه 1.6 یا «پیراشکی»
گرچه اندروید 1.6 پیراشکی یا Donut به اندازهی کیک یزدی متفاوت نبود، با این حال میتوان پیراشکی را نیز نسخهای متفاوت دانست که خیلی بیشتر از آن عدد 0.1 ارتقا با کیک یزدی تفاوت داشت! در این نسخه شاهد بروز بهبودهای جزئی دیگری در کل پلتفرم هستیم که قابلیتهای جدیدی را برای کاربران به ارمغان آورد. البته بخش بزرگی از این تغییرات مربوط به مواردی بود که در پشتپرده اتفاق میافتاد. برای نمونه نخستین بار در تاریخ اندروید پشتیبانی از CDMA از این نسخه میسر گردید و بدین ترتیب شرکتهایی همچون Verizon توانستند به بازار امریکا و آسیا دست یافته و سود سرشاری را نصیب خود و گوگل کنند.
میتوان پیراشکی را نیز نسخهای متفاوت دانست که خیلی بیشتر از آن عدد 0.1 ارتقا با کیک یزدی تفاوت داشت!
از سوی دیگر یکی از مهمترین اصلاحات در این نسخه را میتوان بهیه و مستقل شدن وضوح صفحه نمایش دانست. پیراشکی برای نخستین بار موفق شد اندروید را قادر سازد تا در انواع صفحات با وضوح و نسبت نمایش گوناگون ظاهر شود، بدین ترتیب درهای بسته به روی اندروید گشوده شد تا نه تنها در گوشی هایی با صفحه نمایش 480×320 پیکسلی ظاهر شود بلکه انواع صفحات نمایش از QVGA ،HVGA و WVGA گرفته تا FWVGA ،qHD و حتی 720p را به زیر سیطره خویش کشد.
در اندروید پیراشکی قابلیت کادر جستجوی سریع نیز ارائه گردیده است، مفهومی که در دنیای رایانه از آن با عنوان «جستجوی کلی» نیز یاد میشود. پیش از پیراشکی اگر کاربر در صفحه آغازین بود، با فشردن دکمه جستجو گوشی به کادر جستجوی گوگل هدایت میشد و میتوانست از آنجا اینترنت را بکاود به گونهای که همهی جستجوها به سایت google.com هدایت میشد. از نسخه 1.6 (پیراشکی) به بعد، کاربر میتوانست بجز اینترنت حتی بخشهایی از گوشی خود را نیز به طور محلی جستجو نماید که شامل برنامهها، اطلاعات تماسها و موارد دیگری از این دست میشد. از این گذشته در پیراشکی قابلیتی تعریف شده بود که به کمک آن برنامهنویسان میتوانستند برنامهی خود را جزء موارد جستجو شوندهی محلی قرار دهند.
پیراشکی برای نخستین بار موفق شد اندروید را قادر سازد تا در انواع صفحات با وضوح و نسبت نمایش گوناگون ظاهر شود
از دیگر خصوصیات پیراشکی میتوان به طراحی مجدد فروشگاه اندروید در رنگبندی سفید و سبز معروف دانست. از این گذشته این برنامه قادر بود تا فهرستی از برترین برنامههای رایگان و قابل خریداری را نمایش دهد، موضوعی که با گسترش عرضه برنامههای ثالث بر روی این پلتفرم به خوبی نیازش حس میشد. از سویی دیگر رابطکاربری ابزار دوربین نیز تغییر کرد و بجز یکپارچگی بهتر با گالری، مشکلات شاتر آن نیز تا حد زیادی رفع شد. با این حال نتوانست آنچنان که باید و شاید ظاهر شود و همچنان ایرادات زیادی متوجه دوربین بود، موضوعی که تا اندروید 2.3 ادامه داشت.
نسخه 2.0 یا «نان خامهای»
در اوایل نوامبر 2009 میلادی، تقریباً یک سال پس از عرضه گوشی G1، اندروید 2.0 عرضه شد. «بزرگ» صفت خوبی برای توصیف نان خامهای یا Eclair گوگل بود چرا که این نسخه از سیستمعامل اندروید دستاوردی بزرگ با وعدههایی بزرگ بود که بر روی گوشیهای بزرگ کمپانیهای بزرگ عرضه میشد!
«بزرگ» صفت خوبی برای توصیف نان خامهای یا Eclair گوگل بود چرا که این نسخه از سیستمعامل اندروید دستاوردی بزرگ با وعدههایی بزرگ بود که بر روی گوشیهای بزرگ کمپانیهای بزرگ عرضه میشد!
در ابتدا نان خامهای به صورت اختصاصی بر روی گوشیهای Verizon عرضه شد و یکی از بهترین تجربههای همکاری در این زمینه را رقم زد. اما چه عواملی موجب شد تا نان خامهای این چنین موفق باشد؟ در این نسخه بیشترین تغییرات بر روی سیستمعامل گوگل هم از نظر بصری و هم معماری داخلی صورت گرفت.
در ذیل برخی از مهمترین این تغییرات را برشمردهایم:
پشتیبانی از حسابهای چندگانه:
برای نخستین بار کاربران قادر بودند تا حسابهای چندگانهی خود در گوگل را در یک ابزار واحد وارد کنند و با وجود جداسازی موارد کاری و شخصی از آن به خوبی بهره ببرند. از این پس کاربران میتوانستند چندین حساب پست الکترونیکی خود نزد جیمیل را چک کرده و از قابلیت پشتیبانی از تبادل حسابها بهرهمند شوند.
از این گذشته نان خامهای این امکان را به شرکتهای ثالث میداد تا ابزار لازم برای استفاده از این قابلیتها را داشته باشند و از روند همگامسازی خودکار بهره ببرند. یکی از مزیتهای کلیدی اشتراکگذاری اطلاعات بین حساب شما و برنامهی تماسهای گوشی بود، بدین ترتیب میشد با یک حرکت، کلیه اطلاعات تماس موجود در حساب کاربری را در گوشی نیز داشته باشیم. فیسبوک یکی از نخستین شرکتهایی بود که این قابلیت را مغتنم شمرد و از آن استفاده کرد.
برنامهی رایگان ناوبری به همراه اندروید 2.0 عرضه شد که از اطلاعات نقشه گوگل برای راهنمایی و هدایت کاربر استفاده میکرد.
قابلیت ناوبری نقشه گوگل:
این مورد یکی از مهمترین ویژگیهای اندروید نان خامهای بود که همچنان محبوب است. این برنامهی رایگان ناوبری به همراه اندروید 2.0 عرضه شد که از اطلاعات نقشه گوگل برای راهنمایی و هدایت کاربر استفاده میکرد. این برنامه مجهز به بسیاری از قابلیتهایی بود که از یک برنامه ناوبری خودرو انتظار میرود! نمایش نمایی سهبعدی مسیر پیش رو، راهنمای صوتی (شامل نام خیابانها) و اطلاعات ترافیکی مسیر.
پیش از این رانندگان میبایست هزینهی سنگین اشتراک ماهانه یا خریداری کلی یک برنامه اینچنینی را میپرداختند. البته نسخههای اولیه خالی از اشکال نبود و از آنجایی که قادر به کش کردن اطلاعات نبود، نیازمند اتصال دائمی به شبکه اینترنت داشت. البته ایرادات برنامه به مرور مرتفع شدند و گوگل این امکان رایگان را برای کاربران هدیه کرد.
دسترسی سریع به اطلاعات تماس:
از اندروید کیک یزدی به بعد دسترسی اطلاعات تماس سرویس Google Talk در تمامی گوشیها میسر شد و در نسخه نان خامهای نیز قابلیت تازهی افزودن نوار دسترسی سریع به اطلاعات تماس ارائه گردید. بدین ترتیب کاربر قادر بود تا برای رفع نیازهای مختلفی از قبیل ایمیل، پیامک، تماس تلفنی و غیره به این موارد دسترسی داشته باشد.
ارتقای صفحه کلید مجازی:
گوشی Droid نیز همچون گوشی D1 دارای یک صفحه کلید فیزیکی QWERTY بود و گوگل میکوشید تا در کنار وجود چنین سختافزاری از نظر نرمافزاری نیز صفحه کلید مجازی مناسبی را برای سیستم عامل خود مهیا سازد. از آنجایی که قابلیت چند لمسی هنوز در همه جای این پلتفرم پشتیبانی نمیشد، کار کردن در برنامههای مرورگر و نقشه قدری دشوار بود. به همین خاطر از نان خامهای به بعد تشخیص دادههای چند لمسی از طریق صفحهکلید میسر گردید و بر دقت و سرعت تایپ دادههای ورودی افزوده شد.
بازسازی برنامه مرورگر:
همانطور که پیشتر ذکر آن رفت، مرورگر اندروید نان خامهای با وجود پیشرفت در زمینههای گوناگون، هنوز از قابلیت بزرگنمایی چند لمسی پشتیبانی نمیکرد. از آنجایی که اندروید 2.0 بر روی دستگاهی عرضه میشد که دارای صفحه نمایش WVGA بود، لازم بود تا مرورگر قادر به نمایش درست اطلاعات سایتهای اینترنتی باشد. به همین خاطر، گوگل پشتیبانی از زبان HTML5 و تصاویر ویدئویی را به آن اضافه کرد. از سوی دیگر در این نسخه از اندروید بود که برنامه مرورگر مجهز به نوار نشانی شد و شباهت بسیار بالایی به مرورگر اینترنت گوگل کروم پیدا کرد. همچنین برای رفع مشکل چند لمسی، در این نسخه از مرورگر قابلیت بزرگنمایی با دو بار ضربه زدن بر روی صفحه میسر شد، که جایگزین خوبی برای بزرگنمایی و کوچکنمایی سریع در برنامه به حساب میآمد.
نسخه 2.1 با همان نام «نان خامهای»
تغییرات گسترده دیگری در نسخه 2.1 اندروید صورت گرفت. این نسخه از سیستم عامل گوگل آنچنان در زمان خود خوب بود که بسیاری از گوشیهای جدید به آن مجهز شدند. از این گذشته بسیاری از ایرادات نرمافزاری دیگر نیز در این نسخه رفع گردیدند، با این حال همانند اندروید 2.0 نسخه 2.1 نیز از همان نام نان خامهای بهره میبرد. برخی از قابلیتهای اندروید 2.1 عبارتند از:
کاغذ دیواریهای زنده (Live Wallpapers):
یکی دیگر از ویژگیهای این نسخه از اندروید مجهز شدن آن به قابلیت نمایش کاغذ دیواریهای تعاملی (زنده) بود. این ایده بسیار ساده و در عین حال جذابی است که تصاویر متحرکی که قادر باشند حتی به صورت تعاملی نیز از خود واکنش نشان دهند به جای یک تصویر ثابت در پس زمینه به نمایش درآیند. گوگل برای نمایش این قابلیت، نقشه خود را به صورت کاغذ دیواری تعاملی درآورد که نظر بسیاری از کاربران را به خود جلب نمود، گرچه از نظر مصرف انرژی قدری به باتریها فشار وارد میکرد.
قابلیت تبدیل گفتار به متن:
گوگل از تواناییهای قابلیت تبدیل گفتار به متن (TTS) در سیستم عامل تلفنهمراه خود نیز بهره گرفته است و از اندروید پیراشکی، فریمورک توسعهای ویژهای برای این منظور در نظر گرفته شده بود و از این نسخه به بعد کاربران میتوانستند با گوشی خود صحبت کنند و متون به جای تایپ با صفحه کلید، به این صورت وارد میشوند. برای تسهیل این قابلیت، از اندروید 2.1 به بعد دکمه کاما در صفحهکلید مجازی با دکمه مخصوص میکروفون عوض شد، و کاربر میتوانست به سرعت با زدن بر روی این دکمه و صحبت با گوشی، متون دلخواه خویش را وارد نماید. جالب است بدانید از iOS 5 به بعد تازه این قابلیت به صفحهکلید سیستمعامل اپل اضافه شده است.
قفل جدید صفحه:
اندروید 2.0 به قفل صفحه نمایش جدیدی مجهز گردید که به کمک آن کاربر قادر بود از یک طرف گوشی را به حالت بیصدا (سایلنت) تنظیم کرده و در سوی دیگر صفحه نیز با تغییر وضعیت قفل به صفحه نمایش برسد. از این گذشته گوگل در طراحی خود از فونتهای Sans serif استفاده کرد و آن را با اعمال تغییراتی برای سیستم خود نیز شخصی سازی نمود که ماحصل این کار فونتی بسیار زیبا و مناسب بود.
اگر چه به روزرسانیهای اندروید 2.1 چندان چشمگیر نبود، ولی برای گوگل یک تغییر استراتژیک به حساب میآمد. شاید این موضوع ارتباط مستقیمی با دستکاری ظاهر اصلی اندروید و عرضه نسخههای سفارشی برای شرکای تجاری این شرکت در محصولاتشان داشته است.
گوگل کوشید تا با همکاری مستقیم با شرکت HTC محصول اختصاصی خود را روانه بازار کند، گوشی تلفن همراهی که تجربهای ناب از اندروید 2.1 باشد و هیچ دستکاری در سیستمعامل آن روی نداده باشد، و درست همان اندروید ایدهآلی باشد که در ذهن گوگل نقش بسته است.
اگر چه به روزرسانیهای اندروید 2.1 چندان چشمگیر نبود، ولی برای گوگل یک تغییر استراتژیک به حساب میآمد
بدین ترتیب بود که گوشی Nexus One متولد شد، ابزاری نازک و بدون صفحهکلید فیزیکی که به نخستین پردازندههای یک گیگاهرتزی کوآلکام (Qualcomm Snapdragon) تجهیز شده بود و دارای صفحه نمایش AMOLED با وضوح WVGA بود. این گوشی که در دوره خود یک ابزار پیشرو به حساب میآمد، توانست به یکی از گوشیهای خوش ساخت اندرویدی بدل شود.
گوگل این رویکرد خود را با گوشی Motorola Droid نیز ادامه داد. بدین ترتیب گوگل و موتورولا همکاری نزدیکی را با یکدیگر آغاز کردند گرچه این گوشی به سیستم عامل نان خامهای مجهز شده بود، اما به اندازهی Nexus One اصیل نبود.
در این گوشی تغییراتی لحاظ شده بود که در نسخهی اصلی اندروید بازار موجود نبود. از این گذشته گوگل هرگز این گوشی را به صورت مستقیم به فروش نرساند در حالی که عرضه Nexus One را شخصاً بر عهده گرفته بود.
نسخه 2.2 یا «ماست بستنی»
اندروید 2.2 معروف به ماست بستنی یا همان Froyo در اواسط سال 2010 میلادی عرضه شد. از این پس بود که مزایای پروژه Nexus خود را نشان میداد و Nexus One نخستین گوشی بود که به این سیستم عامل به روزرسانی شد.گوگل در نسخه ماست بستنی قابلیتهای بیشتری را به نمایش گذاشت. از همان ابتدا که کاربر گوشی را روشن میکند، صفحهی خانگی با طراحی جدید چشمنواز است و سه پنل سنتی اندروید (که به اندروید 1.1 باز میگردد) با پنج پنل تعویض شده است. در پایین صفحه نیز میانبرهایی به منوی کلیه برنامهها، و برنامه مرورگر وجود داشت. از این گذشته نقطههایی که در گوشههای پایینی صفحه نمایش قرار داشت، به کاربر نشان میداد که در کدامیک از این پنلها قرار دارد. جالب اینکه پوستههای سفارشی شرکتها چون HTC Sense نیز حاوی همین موارد بودند.
بخش گالری اندروید ماست بستنی به طور کامل بازطراحی شده بود و برای نخستین بار قابلیتهای سهبعدی این پلتفرم را به نمایش گذاشته بود. برای نمونه با کج کردن صفحه یا حرکت بین آلبومهای گوناگون و عکسها، انیمیشنهای با کیفیتی نمایش داده میشد.
از دیگر ویژگیهای متمایز این نسخه سیستمعامل، میتوان به پشتیبانی از نقاط دسترسی (Hotspot) و قابلیت پیشرفتهی کپی/چسباندن آن اشاره کرد. گوگل همچنین صفحه سنتی قفل PIN را در این نسخه ارائه نمود و بدین ترتیب کاربرانی که شیوه قفل الگویی اندروید (Pattern lock) را دوست نداشتند یا بنا به مقتضیات سیاستهای کاری شرکت متبوعشان لازم بود تا از شیوهای ایمنتر استفاده کنند، میتوانستند از این شیوهی سنتی بهره ببرند. از نظر کلی از نسخه 2.2 به بعد گوگل کوشید تا گوشیهای مجهز به اندروید را به گونهای آماده سازی نماید که بتوان از آن در محیطهای شرکتی به عنوان ابزار کار بهره بُرد، تا بدین ترتیب با گوشیهای بلکبری به رقابت بپردازد.
نسخه 2.3 یا «نان زنجبیلی»
حدوداً شش ماه پس از عرضه ماست یخزده بر بستر گوشی Nexus One، گوگل وارد فاز بعدی از برنامه Nexus خود شد و کوشید تا نسخه 2.3 این سیستم عامل را با نام نان زنجبیلی یا Gingerbread عرضه نماید. این مرتبه، نوبت سامسونگ بود تا با گوگل همکاری نماید. در همین راستا شرکت سامسونگ گوشی Nexus S را در خط تولید گوشی موفق Galaxy S به تولید انبوه رسانید. گر چه این گوشی از نظر فنی چندان از گوشی پیشین Nexus One سرتر نبود، اما از نظر ظاهری تفاوت زیادی با نخستین عضو خانواده نکسوس داشت و با بهره از صفحه نمایش لبه گرد و بدنه شفاف و تیره رنگ ویژهاش، طرفداران بسیاری پیدا کرد.
نان زنجبیلی از جنبههای گوناگون یک بروزرسانی کوچک به حساب میآمد ولی تعدد این تغییرات کوچک تمایزات بسیار زیادی را موجب شدند. نان زنجبیلی را میتوان حائز بیشترین تغییرات ظاهری از نسخه نان خامهای به حساب آورد. اغلب ابزارکها (ویجتها) تغییر کردهاند (بخصوص ساعت آنالوگ که عبارت Malmo از آن حذف گردید)، صفحهی خانگی و اجزای رابط کاربری از تم رنگی سبز بهرهمند شدهاند و نوار وضعیت نیز با زمینهی تیره و نوشتههای روشن، زیبایی بیشتری را از خود نشان میدهد. این تغییرات به ظاهر کوچک تاثیر بسیار بزرگی بر ظاهر این پلتفرم داشتند. نسبت به نسخههای قبلی، نان زنجبیلی تمیزتر و مدرنتر به نظر میآمد، اما در حقیقت این ترفند هوشمندانهی گوگل برای کاهش مصرف باتری بود چرا که آن همه اجزای روشن در صفحه نمایش AMOLED انرژی زیادی را طلب میکردند.
نان زنجبیلی را میتوان حائز بیشترین تغییرات ظاهری از نسخه نان خامهای به حساب آورد
اندروید 2.3 شامل ترکیبی خوب از قابلیتهای جدید ذیل بود:
کنترل بیشتر بر قابلیت کپی/چسباندن:
پشتیبانی اندروید از اقدامات مبتنی بر کلیپبورد بهبود یافته اما نسبت به سیستم عامل iOS اپل که مجهز به قابلیت انتخاب کاراکتر به کاراکتر متن بود، این توانایی هنوز در اندروید وجود نداشت. پیش از این نیز در نسخههای قبلی اندروید کاربر تنها میتوانست کل محتوای یک کادر را انتخاب و کپی نماید، که شاید همیشه اوقات به کار نمیآمد. اما بالاخره گوگل این نقیصه را در نان زنجفیلی حل کرد؛ از این نسخه به بعد شاهد قابلیت انتخاب کلمه به کلمه متون و تسهیل روند این امور هستیم. همانطور که در نسخه ماست یخزده شاهد ارتقای صفحه خانگی بودیم، این مشکل نیز پیشتر توسط شرکای سختافزاری رفع و رجوع شد و گوگل کوشید تا در نسخه جدید این قابلیت را به اندروید خام نیز بیافزاید. گفتنی است کمپانی HTC پیش از این مشکل کپی/چسباندن را در مدلهای پیشین خود رفع کرده بود.
سیستمعامل اندروید گوگل در این چهار سالی که از تولد آن گذشته، مراحل رشد و دگردیسی متعددی را پشت سر گذاشته است. از اولین تجربهی آن در گوشی G1 گرفته تا حضور در گوشیهای هوشمند و تبلتهای رنگارنگ امروزی که همه جا میتوان نشان سبز رنگ و دوستداشتنی اندروید را مشاهده کرد. بیایید به روند توسعه اندروید نگاهی بیاندازیم.
این سیستمعامل در سه سال گذشته نُه نسخه مهم را ارائه کرده است: نُه! جالب اینکه سیستمعامل ویندوز در این 25 سال تنها ده نسخه مهم را عرضه کرده است. باید این نکته را بپذیریم که در دنیای فناوری هیچ سیستمعامل یا نرمافزار کاربردی این چنین روند پرسرعتی را در تکوین، تجربه نکرده است و اندروید در مرکز این دگرگونی، سریعتر از همه بوده است. در این مقاله میخواهیم به سیستمعامل اندروید و تاریخچه آن نگاه موشکافانهتری داشته باشیم. با زومیت همراه باشید.
کیتکت
گوگل در نوامبر سال 2005 شرکتی به نام Android را خرید، شرکت کوچکی که نرم افزار برای تلفن های همراه میساخت، اما این موضوع را اعلام نکرد تا در نیمه دوم سال 2007 که رسما اعلام کرد، قرار است سیستم عامل متن باز برای تلفنهای همراه منتشر کند.
کمپانی گوگل در سال ۲۰۰۸ اولین نسخه اندروید را ارائه نمود. شاید دستاندرکاران این کمپانی در آن زمان خودشان نیز تصور نمیکردند که روزی این محصول متنباز به فراگیرترین سیستمعامل موبایل تبدیل شود. در این مقاله نگاهی تقریبا مفصل به روند توسعه اندروید خواهیم داشت و سیر تکامل قابلیتهای آن را از اولین تا آخرین نسخه آن یعنی آبنبات پاستیلی 4.2 شرح خواهیم داد. لازم به ذکر است که منبع اصلی تا نسخه 4.1 را پوشش داده بود و بخش مربوط به نسخه 4.2 توسط تیم زومیت گردآوری شده است. تلاش خواهیم کرد تا در آینده نیز با معرفی نسخههای جدید اندروید، این مقاله را بروزرسانی کنیم. پس بیایید ببینیم که چطور ایدهی کودکی اندی روبین سر از دنیای فناوری و گوشیهای تلفن همراه درآورده است.
نقطه آغاز
دوران اندروید به طور رسمی از 22 اکتبر 2008 میلادی، زمانی که گوشی T-Mobile G1 در ایالات متحده عرضه شد، آغاز گردید. در ابتدای امر، بسیاری از قابلیتهایی که نمیتوان اندروید را بدون آنها متصور بود در این گوشی وجود نداشت. برای نمونه میتوان به فقدان صفحه کلید مجازی (لمسی)، قابلیت چند لمسی، برنامههای کاربردی حرفهای و... اشاره کرد، اما همین گوشی سنگبنایی شد تا امروزه با اندرویدی چنین پیشرفته سروکار داشته باشیم.
ویژگیهای اولیه این نسخه از اندروید عبارتند از:
پنجرهی اعلانات:
گرچه این گوشی فاقد تمامی قابلیتهای اندروید امروزی است، با این حال از همان روزها نیز کادر پایینروندهی اعلانات (Notifications) را داشته است. نوار وضعیت گوشی G1 را میتوان یکی از قابلیتهای منحصر به فرد آن به شمار آورد، که کاربر میتواند آن را به پایین کشیده و از جزئیات بیشتر اطلاع حاصل کند، این موارد عبارت بودند از پیامک، پست صوتی، هشدارها و سایر اطلاعاتی از این قبیل. این امکان همچنان در نسخههای جدیدتر اندروید نیز وجود دارد.
ویجتهای صفحه خانه:
یکی از تفاوتهای عمده سیستمعامل اندروید با وجود رقبای سرسختی چون iOS یا ویندوز فون این است که این سبزک دوستداشتنی از ویجت به طرز بسیار خوبی پشتیبانی میکند. گوگل از همان روزهای آغازین برای این موضوع برنامهریزی خوبی کرده بود، گرچه در ابتدا توسعهدهندگان نرمافزاری قادر به تهیه ویجتهای مورد نظر خود نبودند!
یکپارچهسازی با سرویس پست الکترونیکی جیمیل:
زمانی که گوشی G1 عرضه شد، سرویس پستالکترونیکی جیمیل از پروتکلهای POP و IMAP برای یکپارچهسازی در ابزارهای گوناگون دیگر پشتیبانی میکرد. اما مشکل آنجا بود که هیچ یک از این پروتکلها قادر به استفاده از دو قابلیت اختصاصی جیمیل یعنی برچسبزنی و آرشیو قدرتمند آن نبودند. موردی که اندروید 1.0 توانست آن را به طرز خوبی حل و فصل نماید و یکی از بهترین تجربههای کار با جیمیل در بستر گوشیهای موبایل را فراهم آورد.
فروشگاهی به نام اندروید مارکت:
این روزها تصور یک گوشی هوشمند بدون دسترسی به یک فروشگاه متمرکز نرمافزاری غیرممکن است. این موضوع در حالی است که اندروید 1.0 فاقد چنین قابلیتی بود و ضرورت وجود چنین بازارچهای از همان زمان به خوبی حس میشد. گفتنی است گوشی G1 به همراه مجموعهای از نرمافزارهای کاربردی عرضه شد تا این که بعدها گوگل، مارکت معروف خود را تهیه و تدارک دید. یکی دیگر از نقایص اندروید در آن دوران، فقدان پشتیبانی از سیستم پرداخت بود، که یک سال بعد این مورد نیز مرتفع شد.
جالب است بدانید که رابط کاربری توسعهیافتهی گوگل برای اندروید 1.0 ماحصل همکاری آنها با شرکت سوئدی Astonishing Tribe بوده است. شرکت مزبور در زمینهی ارائهی طراحیهای چشمگیر نرمافزاری مشغول به فعالیت بود و سالهای سال رابطهای کاربری قابل توجهی را تهیه و ارائه کرد. اگر با دقت بیشتری نگاه کنید، میتوانید نشان TAT را به خوبی در این پلتفرم ملاحظه نمایید؛ به خصوص در ساعت آنالوگ که از اندروید 1.0 تا 2.2 با نشان کوچک Malmo قابل رویت بود. گفتنی است Malmo نام شهری است که این شرکت سوئدی در آن قرار داشت. بعدها این شرکت توسط کمپانی RIM خریداری شد و تمرکز اصلیاش بر توسعهی گوشیهای بلکبری و پلتفرم BBX قرار گرفت.
اندروید 1.1
نخستین بروزرسانی اندروید سه ماه پس از عرضه گوشی G1 در فوریه 2009 میلادی صورت پذیرفت. نسخه 1.1 را نمیتوان به هیچ وجه محصولی نوآورانه دانست؛ بلکه بیشتر به مثابه وصلههای نرمافزاری برای بهینهسازی سیستم و رفع باگهای آن بود. از طرف دیگر این نسخه توانایی اندروید را برای بروزرسانی بی دردسر به خوبی نشان داد. همین قابلیت پیشپا افتاده در زمان عرضه نسخهی 1.1 یکی از نقاط قوت اندروید به حساب میآمد که تا به امروز نیز همچنان ادامه دارد، چرا که سایر سیستمعاملهای موبایل فاقد قابلیت مشابهی بودند.
وقت دسر فرارسید: نسخه 1.5 یا «کیک یزدی»
بسیاری از ما اندروید 1.5 را بیشتر به نام کیکیزدی (Cupcake) میشناسیم، سیستمعاملی که حقیقتاً نقطهی عطفی در تاریخچهی اندروید به شمار میرود. در این نسخه برخی از قابلیتهای کلیدی به اندروید افزوده شد. از این گذشته اندروید 1.5 اولین نسخه از این سیستمعامل بود که از روش نامگذاری ویژهی گوگل بهرهمند گردید. از آن پس بود که هر بروزرسانی کلی با نام یکی از شیرینیجات (البته به ترتیب حروف الفبای لاتین) همراه میشد تا بر دلچسبی اندروید بیافزاید.
از جنبههای گوناگون اندروید کیک یزدی را میتوان گامی بزرگ در جهت اصلاح و بهبود این سیستم عامل دانست. هم از نظر تکنیکی-فنی و هم از منظر زیباییشناختی که رابطکاربری آن با تغییرات مثبتی همراه شد. بسیاری از این تغییرات آنچنان محسوس نبودند، برای نمونه ویجت جستجوی گوگل از این پس از ظاهری شفاف بهرهمند شد.
از جنبههای گوناگون اندروید کیک یزدی را میتوان گامی بزرگ در جهت اصلاح و بهبود این سیستم عامل دانست. هم از نظر تکنیکی-فنی و هم از منظر زیباییشناختی که رابطکاربری آن با تغییرات مثبتی همراه شد
تغییرات صورت گرفته در نسخه جدید اندروید آنچنان نامحسوس بودند که اگر کاربر یک دستگاه مجهز به اندروید 1.1 را به 1.5 ارتقا میداد، هیچ تغییر چشمگیر خاصی را احساس نمیکرد. در حالی که همه چیز از چینش متون گرفته تا سایههای نوار وضعیت همه دستخوش تغییر و دگرگونی اساسی شده بودند. و اغلب کاربران گوشی G1 بدون آنکه این تغییرات را متوجه شوند، از آنها گذشتند. البته موارد مهم ذیل غیر قابل انکار مینمود:
صفحهکلید مجازی:
شاید به نظر شما عجیب و غیرممکن برسد که گوگل اندروید خود را بدون هیچ صفحهکلید مجازی عرضه کرده باشد، اما واقعیت همین است! شاید به همین خاطر بود که آنها نخستین میزبان سختافزاری خود را گوشی G1 انتخاب کردند، چرا که این گوشی دارای یک صفحهکلید از نوع QWERTY بود که به صورت کشویی باز میشد و کاربر را قادر میساخت تا به تایپ متون بپردازد. این وضعیت تا عرضهی نسخهی کیک یزدی در آوریل 2009 میلادی (یعنی بیش از 6 ماه پس از عرضهی G1) همچنان ادامه داشت. از آن پس بود که گوگل از قابلیتهای سختافزاری گوشی HTC Magic بهره برد و نخستین گوشی را به بازار عرضه کرد که تنها دارای صفحه کلید مجازی بود.
از ارائهی صفحه کلید مجازی که بگذریم، گوگل حرکت بارز دیگری نیز صورت داد. مهندسان گوگل بالاخره موفق شدند اقدامات لازم برای پذیرش صفحهکلیدهای ثالث را میسر سازند، قابلیتی که به کمک آن میتوان صفحهکلیدی خارج از مورد پیشبینی شدهی سیستمعامل اندروید را فعال کرده و به کار گرفت. موردی که به خصوص برای کاربران سایر زبانها بسیار مورد توجه قرار گرفت. جالب است بدانید حتی امروزه نیز رقبای سرسختی چون iOS یا ویندوز فون از چنین ویژگی مهمی بیبهره هستند. متاسفانه در زمان عرضهی اندروید کیک یزدی صفحه کلید عرضه شده در این سیستم عامل نسبت به iOS از دقت و سرعت بسیار پایینی برخوردار بود. موردی که بالاخره مشارکت شرکای سختافزاری نظیر HTC را طلبید و به کمک آنها این مشکل در محصولات اختصاصی این شرکتها رفع گردید.
ویجتهای قابل توسعه:
در حالی که اندروید 1.0 و 1.1 از نظر فنی دارای قابلیت تازهای به نام ویجت یا ابزارک بودند، پتانسیل کامل آنها همچنان غیر قابل دسترس بود و شرکتهای ثالث میبایست تا عرضهی SDK مربوطه از سوی گوگل صبر بیشتری میکردند. در آن دوران تنها ابزارک موجود کادرهایی بودند که در اندروید پیشبینی شده بود. خوشبختانه این مورد با عرضهی اندروید 1.5 مرتفع شد و امروزه شاهدیم که بسیاری از نرمافزارهای ثالث از قابلیت ابزارک بهرهمند هستند. در حقیقت میتوان وجود صفحههای خانگی انعطافپذیر را یکی دیگر از خصوصیات بینظیر این سیستمعامل تلفنهای هوشمند به حساب آورد.
بهبود کلیپبورد (Clipboard):
اندروید راهی دشوار را برای دست یابی به قابلیت کپی و چسباندن (Copy & Paste) طی کرده است. از نظر تکنیکی چنین قابلیتی از روز نخست در این پلتفرم پیشبینی شده بود، اما تا حد زیادی به کادرهای متنی و لینکها محدود شده بود. بدین معنی که کاربر نمیتوانست متنهای دلخواه را از داخل پنجرهی مرورگر یا برنامهی مدیریت پستالکترونیکی جیمیل کپی نماید و اغلب اوقات این نیاز حس میشد. گرچه قابلیتهای کامل کپی و چسباندن تا سالها به برنامه جیمیل راه پیدا نکرد، از نسخه کیک یزدی پشتیبانی از این قابلیت در برنامهی مرورگر افزوده شد و بدین ترتیب کاربر میتوانست متن مورد نظر را از این برنامه بیرون بکشد.
ضبط و بازپخش ویدئویی:
این روزها تصور یک گوشی هوشمند بدون توانایی ضبط و پخش ویدئویی بسیار مشکل است، اما این وضعیتی است که کاربران گوشی G1 آن را تجربه کردهاند. گرچه کیک یزدی کوشید تا این نقیصه را رفع کند، ولی صفحهکلید اندروید و رابط ویژهای که برای بخش دوربین آن در نظر گرفته بودند خالی از اشکال نبود. موضوعی که دوباره با همت OEMها یا همان شرکای سختافزاری سریعاً رفع و رجوع شد و با ارتقای رابط کاربری، شاهد پشتیبانی خوبی از قابلیتهای لمسی گوشیها بودیم.
و قابلیتهای بیشتر:
بروزرسانی موارد جزئیتر شامل عملیاتهای دستهای در جیمیل (پیشتر کاربران نمیتوانستند چندین نامه را با هم حذف یا آرشیو نمایند)، بروزرسانی پشتیبانی از سرویسهای یوتیوب و پیکاسا و دسترسی به وضعیت کاربر در Google Talk در همه جا، برنامه پیغام رسان و غیره را میتوان از دیگر قابلیتهای این نسخه برشمرد.
نسخه 1.6 یا «پیراشکی»
گرچه اندروید 1.6 پیراشکی یا Donut به اندازهی کیک یزدی متفاوت نبود، با این حال میتوان پیراشکی را نیز نسخهای متفاوت دانست که خیلی بیشتر از آن عدد 0.1 ارتقا با کیک یزدی تفاوت داشت! در این نسخه شاهد بروز بهبودهای جزئی دیگری در کل پلتفرم هستیم که قابلیتهای جدیدی را برای کاربران به ارمغان آورد. البته بخش بزرگی از این تغییرات مربوط به مواردی بود که در پشتپرده اتفاق میافتاد. برای نمونه نخستین بار در تاریخ اندروید پشتیبانی از CDMA از این نسخه میسر گردید و بدین ترتیب شرکتهایی همچون Verizon توانستند به بازار امریکا و آسیا دست یافته و سود سرشاری را نصیب خود و گوگل کنند.
میتوان پیراشکی را نیز نسخهای متفاوت دانست که خیلی بیشتر از آن عدد 0.1 ارتقا با کیک یزدی تفاوت داشت!
از سوی دیگر یکی از مهمترین اصلاحات در این نسخه را میتوان بهیه و مستقل شدن وضوح صفحه نمایش دانست. پیراشکی برای نخستین بار موفق شد اندروید را قادر سازد تا در انواع صفحات با وضوح و نسبت نمایش گوناگون ظاهر شود، بدین ترتیب درهای بسته به روی اندروید گشوده شد تا نه تنها در گوشی هایی با صفحه نمایش 480×320 پیکسلی ظاهر شود بلکه انواع صفحات نمایش از QVGA ،HVGA و WVGA گرفته تا FWVGA ،qHD و حتی 720p را به زیر سیطره خویش کشد.
در اندروید پیراشکی قابلیت کادر جستجوی سریع نیز ارائه گردیده است، مفهومی که در دنیای رایانه از آن با عنوان «جستجوی کلی» نیز یاد میشود. پیش از پیراشکی اگر کاربر در صفحه آغازین بود، با فشردن دکمه جستجو گوشی به کادر جستجوی گوگل هدایت میشد و میتوانست از آنجا اینترنت را بکاود به گونهای که همهی جستجوها به سایت google.com هدایت میشد. از نسخه 1.6 (پیراشکی) به بعد، کاربر میتوانست بجز اینترنت حتی بخشهایی از گوشی خود را نیز به طور محلی جستجو نماید که شامل برنامهها، اطلاعات تماسها و موارد دیگری از این دست میشد. از این گذشته در پیراشکی قابلیتی تعریف شده بود که به کمک آن برنامهنویسان میتوانستند برنامهی خود را جزء موارد جستجو شوندهی محلی قرار دهند.
پیراشکی برای نخستین بار موفق شد اندروید را قادر سازد تا در انواع صفحات با وضوح و نسبت نمایش گوناگون ظاهر شود
از دیگر خصوصیات پیراشکی میتوان به طراحی مجدد فروشگاه اندروید در رنگبندی سفید و سبز معروف دانست. از این گذشته این برنامه قادر بود تا فهرستی از برترین برنامههای رایگان و قابل خریداری را نمایش دهد، موضوعی که با گسترش عرضه برنامههای ثالث بر روی این پلتفرم به خوبی نیازش حس میشد. از سویی دیگر رابطکاربری ابزار دوربین نیز تغییر کرد و بجز یکپارچگی بهتر با گالری، مشکلات شاتر آن نیز تا حد زیادی رفع شد. با این حال نتوانست آنچنان که باید و شاید ظاهر شود و همچنان ایرادات زیادی متوجه دوربین بود، موضوعی که تا اندروید 2.3 ادامه داشت.
نسخه 2.0 یا «نان خامهای»
در اوایل نوامبر 2009 میلادی، تقریباً یک سال پس از عرضه گوشی G1، اندروید 2.0 عرضه شد. «بزرگ» صفت خوبی برای توصیف نان خامهای یا Eclair گوگل بود چرا که این نسخه از سیستمعامل اندروید دستاوردی بزرگ با وعدههایی بزرگ بود که بر روی گوشیهای بزرگ کمپانیهای بزرگ عرضه میشد!
«بزرگ» صفت خوبی برای توصیف نان خامهای یا Eclair گوگل بود چرا که این نسخه از سیستمعامل اندروید دستاوردی بزرگ با وعدههایی بزرگ بود که بر روی گوشیهای بزرگ کمپانیهای بزرگ عرضه میشد!
در ابتدا نان خامهای به صورت اختصاصی بر روی گوشیهای Verizon عرضه شد و یکی از بهترین تجربههای همکاری در این زمینه را رقم زد. اما چه عواملی موجب شد تا نان خامهای این چنین موفق باشد؟ در این نسخه بیشترین تغییرات بر روی سیستمعامل گوگل هم از نظر بصری و هم معماری داخلی صورت گرفت.
در ذیل برخی از مهمترین این تغییرات را برشمردهایم:
پشتیبانی از حسابهای چندگانه:
برای نخستین بار کاربران قادر بودند تا حسابهای چندگانهی خود در گوگل را در یک ابزار واحد وارد کنند و با وجود جداسازی موارد کاری و شخصی از آن به خوبی بهره ببرند. از این پس کاربران میتوانستند چندین حساب پست الکترونیکی خود نزد جیمیل را چک کرده و از قابلیت پشتیبانی از تبادل حسابها بهرهمند شوند.
از این گذشته نان خامهای این امکان را به شرکتهای ثالث میداد تا ابزار لازم برای استفاده از این قابلیتها را داشته باشند و از روند همگامسازی خودکار بهره ببرند. یکی از مزیتهای کلیدی اشتراکگذاری اطلاعات بین حساب شما و برنامهی تماسهای گوشی بود، بدین ترتیب میشد با یک حرکت، کلیه اطلاعات تماس موجود در حساب کاربری را در گوشی نیز داشته باشیم. فیسبوک یکی از نخستین شرکتهایی بود که این قابلیت را مغتنم شمرد و از آن استفاده کرد.
برنامهی رایگان ناوبری به همراه اندروید 2.0 عرضه شد که از اطلاعات نقشه گوگل برای راهنمایی و هدایت کاربر استفاده میکرد.
قابلیت ناوبری نقشه گوگل:
این مورد یکی از مهمترین ویژگیهای اندروید نان خامهای بود که همچنان محبوب است. این برنامهی رایگان ناوبری به همراه اندروید 2.0 عرضه شد که از اطلاعات نقشه گوگل برای راهنمایی و هدایت کاربر استفاده میکرد. این برنامه مجهز به بسیاری از قابلیتهایی بود که از یک برنامه ناوبری خودرو انتظار میرود! نمایش نمایی سهبعدی مسیر پیش رو، راهنمای صوتی (شامل نام خیابانها) و اطلاعات ترافیکی مسیر.
پیش از این رانندگان میبایست هزینهی سنگین اشتراک ماهانه یا خریداری کلی یک برنامه اینچنینی را میپرداختند. البته نسخههای اولیه خالی از اشکال نبود و از آنجایی که قادر به کش کردن اطلاعات نبود، نیازمند اتصال دائمی به شبکه اینترنت داشت. البته ایرادات برنامه به مرور مرتفع شدند و گوگل این امکان رایگان را برای کاربران هدیه کرد.
دسترسی سریع به اطلاعات تماس:
از اندروید کیک یزدی به بعد دسترسی اطلاعات تماس سرویس Google Talk در تمامی گوشیها میسر شد و در نسخه نان خامهای نیز قابلیت تازهی افزودن نوار دسترسی سریع به اطلاعات تماس ارائه گردید. بدین ترتیب کاربر قادر بود تا برای رفع نیازهای مختلفی از قبیل ایمیل، پیامک، تماس تلفنی و غیره به این موارد دسترسی داشته باشد.
ارتقای صفحه کلید مجازی:
گوشی Droid نیز همچون گوشی D1 دارای یک صفحه کلید فیزیکی QWERTY بود و گوگل میکوشید تا در کنار وجود چنین سختافزاری از نظر نرمافزاری نیز صفحه کلید مجازی مناسبی را برای سیستم عامل خود مهیا سازد. از آنجایی که قابلیت چند لمسی هنوز در همه جای این پلتفرم پشتیبانی نمیشد، کار کردن در برنامههای مرورگر و نقشه قدری دشوار بود. به همین خاطر از نان خامهای به بعد تشخیص دادههای چند لمسی از طریق صفحهکلید میسر گردید و بر دقت و سرعت تایپ دادههای ورودی افزوده شد.
بازسازی برنامه مرورگر:
همانطور که پیشتر ذکر آن رفت، مرورگر اندروید نان خامهای با وجود پیشرفت در زمینههای گوناگون، هنوز از قابلیت بزرگنمایی چند لمسی پشتیبانی نمیکرد. از آنجایی که اندروید 2.0 بر روی دستگاهی عرضه میشد که دارای صفحه نمایش WVGA بود، لازم بود تا مرورگر قادر به نمایش درست اطلاعات سایتهای اینترنتی باشد. به همین خاطر، گوگل پشتیبانی از زبان HTML5 و تصاویر ویدئویی را به آن اضافه کرد. از سوی دیگر در این نسخه از اندروید بود که برنامه مرورگر مجهز به نوار نشانی شد و شباهت بسیار بالایی به مرورگر اینترنت گوگل کروم پیدا کرد. همچنین برای رفع مشکل چند لمسی، در این نسخه از مرورگر قابلیت بزرگنمایی با دو بار ضربه زدن بر روی صفحه میسر شد، که جایگزین خوبی برای بزرگنمایی و کوچکنمایی سریع در برنامه به حساب میآمد.
نسخه 2.1 با همان نام «نان خامهای»
تغییرات گسترده دیگری در نسخه 2.1 اندروید صورت گرفت. این نسخه از سیستم عامل گوگل آنچنان در زمان خود خوب بود که بسیاری از گوشیهای جدید به آن مجهز شدند. از این گذشته بسیاری از ایرادات نرمافزاری دیگر نیز در این نسخه رفع گردیدند، با این حال همانند اندروید 2.0 نسخه 2.1 نیز از همان نام نان خامهای بهره میبرد. برخی از قابلیتهای اندروید 2.1 عبارتند از:
کاغذ دیواریهای زنده (Live Wallpapers):
یکی دیگر از ویژگیهای این نسخه از اندروید مجهز شدن آن به قابلیت نمایش کاغذ دیواریهای تعاملی (زنده) بود. این ایده بسیار ساده و در عین حال جذابی است که تصاویر متحرکی که قادر باشند حتی به صورت تعاملی نیز از خود واکنش نشان دهند به جای یک تصویر ثابت در پس زمینه به نمایش درآیند. گوگل برای نمایش این قابلیت، نقشه خود را به صورت کاغذ دیواری تعاملی درآورد که نظر بسیاری از کاربران را به خود جلب نمود، گرچه از نظر مصرف انرژی قدری به باتریها فشار وارد میکرد.
قابلیت تبدیل گفتار به متن:
گوگل از تواناییهای قابلیت تبدیل گفتار به متن (TTS) در سیستم عامل تلفنهمراه خود نیز بهره گرفته است و از اندروید پیراشکی، فریمورک توسعهای ویژهای برای این منظور در نظر گرفته شده بود و از این نسخه به بعد کاربران میتوانستند با گوشی خود صحبت کنند و متون به جای تایپ با صفحه کلید، به این صورت وارد میشوند. برای تسهیل این قابلیت، از اندروید 2.1 به بعد دکمه کاما در صفحهکلید مجازی با دکمه مخصوص میکروفون عوض شد، و کاربر میتوانست به سرعت با زدن بر روی این دکمه و صحبت با گوشی، متون دلخواه خویش را وارد نماید. جالب است بدانید از iOS 5 به بعد تازه این قابلیت به صفحهکلید سیستمعامل اپل اضافه شده است.
قفل جدید صفحه:
اندروید 2.0 به قفل صفحه نمایش جدیدی مجهز گردید که به کمک آن کاربر قادر بود از یک طرف گوشی را به حالت بیصدا (سایلنت) تنظیم کرده و در سوی دیگر صفحه نیز با تغییر وضعیت قفل به صفحه نمایش برسد. از این گذشته گوگل در طراحی خود از فونتهای Sans serif استفاده کرد و آن را با اعمال تغییراتی برای سیستم خود نیز شخصی سازی نمود که ماحصل این کار فونتی بسیار زیبا و مناسب بود.
اگر چه به روزرسانیهای اندروید 2.1 چندان چشمگیر نبود، ولی برای گوگل یک تغییر استراتژیک به حساب میآمد. شاید این موضوع ارتباط مستقیمی با دستکاری ظاهر اصلی اندروید و عرضه نسخههای سفارشی برای شرکای تجاری این شرکت در محصولاتشان داشته است.
گوگل کوشید تا با همکاری مستقیم با شرکت HTC محصول اختصاصی خود را روانه بازار کند، گوشی تلفن همراهی که تجربهای ناب از اندروید 2.1 باشد و هیچ دستکاری در سیستمعامل آن روی نداده باشد، و درست همان اندروید ایدهآلی باشد که در ذهن گوگل نقش بسته است.
اگر چه به روزرسانیهای اندروید 2.1 چندان چشمگیر نبود، ولی برای گوگل یک تغییر استراتژیک به حساب میآمد
بدین ترتیب بود که گوشی Nexus One متولد شد، ابزاری نازک و بدون صفحهکلید فیزیکی که به نخستین پردازندههای یک گیگاهرتزی کوآلکام (Qualcomm Snapdragon) تجهیز شده بود و دارای صفحه نمایش AMOLED با وضوح WVGA بود. این گوشی که در دوره خود یک ابزار پیشرو به حساب میآمد، توانست به یکی از گوشیهای خوش ساخت اندرویدی بدل شود.
گوگل این رویکرد خود را با گوشی Motorola Droid نیز ادامه داد. بدین ترتیب گوگل و موتورولا همکاری نزدیکی را با یکدیگر آغاز کردند گرچه این گوشی به سیستم عامل نان خامهای مجهز شده بود، اما به اندازهی Nexus One اصیل نبود.
در این گوشی تغییراتی لحاظ شده بود که در نسخهی اصلی اندروید بازار موجود نبود. از این گذشته گوگل هرگز این گوشی را به صورت مستقیم به فروش نرساند در حالی که عرضه Nexus One را شخصاً بر عهده گرفته بود.
نسخه 2.2 یا «ماست بستنی»
اندروید 2.2 معروف به ماست بستنی یا همان Froyo در اواسط سال 2010 میلادی عرضه شد. از این پس بود که مزایای پروژه Nexus خود را نشان میداد و Nexus One نخستین گوشی بود که به این سیستم عامل به روزرسانی شد.گوگل در نسخه ماست بستنی قابلیتهای بیشتری را به نمایش گذاشت. از همان ابتدا که کاربر گوشی را روشن میکند، صفحهی خانگی با طراحی جدید چشمنواز است و سه پنل سنتی اندروید (که به اندروید 1.1 باز میگردد) با پنج پنل تعویض شده است. در پایین صفحه نیز میانبرهایی به منوی کلیه برنامهها، و برنامه مرورگر وجود داشت. از این گذشته نقطههایی که در گوشههای پایینی صفحه نمایش قرار داشت، به کاربر نشان میداد که در کدامیک از این پنلها قرار دارد. جالب اینکه پوستههای سفارشی شرکتها چون HTC Sense نیز حاوی همین موارد بودند.
بخش گالری اندروید ماست بستنی به طور کامل بازطراحی شده بود و برای نخستین بار قابلیتهای سهبعدی این پلتفرم را به نمایش گذاشته بود. برای نمونه با کج کردن صفحه یا حرکت بین آلبومهای گوناگون و عکسها، انیمیشنهای با کیفیتی نمایش داده میشد.
از دیگر ویژگیهای متمایز این نسخه سیستمعامل، میتوان به پشتیبانی از نقاط دسترسی (Hotspot) و قابلیت پیشرفتهی کپی/چسباندن آن اشاره کرد. گوگل همچنین صفحه سنتی قفل PIN را در این نسخه ارائه نمود و بدین ترتیب کاربرانی که شیوه قفل الگویی اندروید (Pattern lock) را دوست نداشتند یا بنا به مقتضیات سیاستهای کاری شرکت متبوعشان لازم بود تا از شیوهای ایمنتر استفاده کنند، میتوانستند از این شیوهی سنتی بهره ببرند. از نظر کلی از نسخه 2.2 به بعد گوگل کوشید تا گوشیهای مجهز به اندروید را به گونهای آماده سازی نماید که بتوان از آن در محیطهای شرکتی به عنوان ابزار کار بهره بُرد، تا بدین ترتیب با گوشیهای بلکبری به رقابت بپردازد.
نسخه 2.3 یا «نان زنجبیلی»
حدوداً شش ماه پس از عرضه ماست یخزده بر بستر گوشی Nexus One، گوگل وارد فاز بعدی از برنامه Nexus خود شد و کوشید تا نسخه 2.3 این سیستم عامل را با نام نان زنجبیلی یا Gingerbread عرضه نماید. این مرتبه، نوبت سامسونگ بود تا با گوگل همکاری نماید. در همین راستا شرکت سامسونگ گوشی Nexus S را در خط تولید گوشی موفق Galaxy S به تولید انبوه رسانید. گر چه این گوشی از نظر فنی چندان از گوشی پیشین Nexus One سرتر نبود، اما از نظر ظاهری تفاوت زیادی با نخستین عضو خانواده نکسوس داشت و با بهره از صفحه نمایش لبه گرد و بدنه شفاف و تیره رنگ ویژهاش، طرفداران بسیاری پیدا کرد.
نان زنجبیلی از جنبههای گوناگون یک بروزرسانی کوچک به حساب میآمد ولی تعدد این تغییرات کوچک تمایزات بسیار زیادی را موجب شدند. نان زنجبیلی را میتوان حائز بیشترین تغییرات ظاهری از نسخه نان خامهای به حساب آورد. اغلب ابزارکها (ویجتها) تغییر کردهاند (بخصوص ساعت آنالوگ که عبارت Malmo از آن حذف گردید)، صفحهی خانگی و اجزای رابط کاربری از تم رنگی سبز بهرهمند شدهاند و نوار وضعیت نیز با زمینهی تیره و نوشتههای روشن، زیبایی بیشتری را از خود نشان میدهد. این تغییرات به ظاهر کوچک تاثیر بسیار بزرگی بر ظاهر این پلتفرم داشتند. نسبت به نسخههای قبلی، نان زنجبیلی تمیزتر و مدرنتر به نظر میآمد، اما در حقیقت این ترفند هوشمندانهی گوگل برای کاهش مصرف باتری بود چرا که آن همه اجزای روشن در صفحه نمایش AMOLED انرژی زیادی را طلب میکردند.
نان زنجبیلی را میتوان حائز بیشترین تغییرات ظاهری از نسخه نان خامهای به حساب آورد
اندروید 2.3 شامل ترکیبی خوب از قابلیتهای جدید ذیل بود:
کنترل بیشتر بر قابلیت کپی/چسباندن:
پشتیبانی اندروید از اقدامات مبتنی بر کلیپبورد بهبود یافته اما نسبت به سیستم عامل iOS اپل که مجهز به قابلیت انتخاب کاراکتر به کاراکتر متن بود، این توانایی هنوز در اندروید وجود نداشت. پیش از این نیز در نسخههای قبلی اندروید کاربر تنها میتوانست کل محتوای یک کادر را انتخاب و کپی نماید، که شاید همیشه اوقات به کار نمیآمد. اما بالاخره گوگل این نقیصه را در نان زنجفیلی حل کرد؛ از این نسخه به بعد شاهد قابلیت انتخاب کلمه به کلمه متون و تسهیل روند این امور هستیم. همانطور که در نسخه ماست یخزده شاهد ارتقای صفحه خانگی بودیم، این مشکل نیز پیشتر توسط شرکای سختافزاری رفع و رجوع شد و گوگل کوشید تا در نسخه جدید این قابلیت را به اندروید خام نیز بیافزاید. گفتنی است کمپانی HTC پیش از این مشکل کپی/چسباندن را در مدلهای پیشین خود رفع کرده بود.
دسترسی
رایجترین زبان برای ارتباطات در اینترنت زبان انگلیسی است. این ممکن است ناشی از زادگاه اینترنت و همچنین نقش زبان انگلیسی به عنوان زبان بینالمللی باشد. ناتوانی رایانههای اولیه - که اغلب در امریکا ساخته میشدند - در پردازش نویسه (کاراکتر)های به جز گونه انگلیسی الفبای لاتین نیز ممکن است با این موضوع مرتبط باشد. پس از انگلیسی(۲۸٪ از بازدیدکنندگان وب)، پرخواهان ترین زبانها در وب جهان گستر عبارنتد از : چینی ۲۳٪، اسپانیایی ۸٪، ژاپنی ۵٪، پرتغالی و آلمانی (هر کدام ۴٪)، عربی و فرانسه و روسی (هرکدام ۳٪)و کرهای ۳٪.بر پایه منطقه، ۴۲٪ از کاربران اینترنت در آسیا، ۲۴٪ در اروپا،۱۴٪ در امریکای شمالی، ۱۰٪ در امریکای لاتین و کارائیب، ۵٪ در آفریقا، ۳٪ در خاورمیانه و ۱٪ در استرالیا/اقیانوسیه.
فناوریهای اینترنت در سالهای اخیر بویژه در زمینه استفاده از یونیکد، به حد کافی گسترش یافتهاند و امکانات مناسبی برای ارتباط در بسیاری از زبانهای دنیا در دسترس میباشد، اما همچنان مسائلی مانند موجیباکه (نمایش نادرست برخی نویسههای یک زبان) باقی هستند.
روشهای معمول دسترسی به اینترنت در خانهها شامل دسترسی با شمارهگیری (dial-up)، خطوط زمینی پهن باند(از طریق کابل کواکسیال، فیبر نوری و یا سیم مسی)، وای-فای (Wi-Fi)، ماهواره و فناوری ۳G تلفن همراه میباشد. اماکن عمومی که میتوان در آنها از اینترنت استفاده نمود شامل کتابخانهها و کافینتها که در آنها رایانههایی با اتصال به اینترنت مهیاست.همچنین کیوسکهای اینترنت در بسیاری از اماکن عمومی مانند سالن فرودگاه و کافی شاپها موجودند که بعضی از آنها برای استفادههای کوتاه و سرپایی در نظرگرفته شدهاند.واژههای گوناگونی برای نامیدن این ترمینالها به کار میرودف از جمله : کیوسک عمومی اینترنت و یا پایانه دسترسی عمومی.
این ترمینالها به گستردگی برای کاربردهایی چون رزرو بلیط، سپرده گذاری بانکی، پرداخت برخط مورد استفاده قرار میگیرد. وای-فای(Wi-Fi) دسترسی بی سیم به شبکههای رایانهای و در نتیجه به اینترنت را فراهم میکند. نقاط داغ (Hotspots) به مکانهایی گفته میشود که دسترسی به اینترنت بی سیم در آن نقاط امکانپذیر است و کاربران میتوانند با لپ تاپ و یا دستیار دیجیتال شخصی(PDA) خود به اینترنت متصل شوند. گاهی این سرویسهای بیسیم برای عموم و یا حداقل برای مشتریان رایگان ارائه میشود. یک نقطه داغ محدوده مکانی مشخصی را شامل میشود مثل محوطه یک دانشگاه، پارک و یا حتی سراسر نقاط یک شهر. سرویسهای تجاری Wi-Fi که کل شهر را پوشش میدهند هم اکنون در شهرهای لندن، وین، تورنتو، سانفرانسیسکو، فیلادلفیا، شیکاگو و پیتسبورگ ارائه میشوند. در این شهرها مشترکین میتوانند در هر نقطهای از شهر به شبکه وای-فای متصل شوند
.علاوه بر وای-فای، آزمایشهایی نیز در زمینه شبکههای بی سیم متحرک اختصاصی مانن ریکوچت و سرویسهای دادهای پرسرعت بر روی تلفنهای همراه، و شبکههای بی سیم ثابت انجام شدهاست. تلفنهای همراه پیشرفته مثل تلفنهای همراه هوشمند (Smartphone) همگی با قابلیت اتصال به اینترنت از طریق شبکه تلفن عرضه میشوند. مرورگرهای وب مثل اپرا معمولاً نسخهای برای این دستگاههای جیبی پیشرفته دارند.
آثار اجتماعی
اینترنت به دلیل خصوصیاتی چون قابلیت استفاده و دسترسی گسترده آن، اشکال کاملاً جدیدی از تعاملات، فعالیتها، و سازماندهیهای اجتماعی را پدید آوردهاست. وبگاههای شبکههای اجتماعی چون فیسبوک، توییتر و مایاسپیس روشهای جدیدی برای معاشرت و تعامل خلق کردهاند. کاربران این سایتها قادرند اطلاعات گوناگونی به صفحات خود بیفزایند، علایق مشترکی را دنبال کنند و به دیگران مرتبط شوند. وبگاههایی مثل لینکداین به پرورش ارتباطات حرفهای و تجاری میپردازد. یوتیوب و فلیکر هم در زمینه ویدیوها و تصاویر کاربران تخصص دارند.
دهه اول سده بیست و یکم، شاهد پرورش اولین نسلی است که در شرایطی رندگی میکنند که اینترنت به گستردگی در دسترس میباشد. این مسایل و نگرانیهایی را به دنبال دارد از جمله مسئله حفظ حریم خصوصی و هویت و توزیع غیر مجاز مواردی که تحت قانون کپی رایت محافظت میشوند. این بومیان دیجیتال با انبوهی از مسایلی مواجه میشوند که در مورد نسلهای قبلی وجود نداشت.
اینترنت کاربرد جدیدی به عنوان بک ابزار سیاسی یافتهاست مه این منجر به سانسوراینترنت میشود. نمونه استفاده سیاسی از اینترنت، مبارزه انتخاباتی هاوارد دین در سال ۲۰۰۴ در ایالات متحده بود که به دلیل جمع آوری کمکهای مردمی از طریق اینترنت شایان توجه بود. بسیاری از گروههای سیاسی از اینترنت برای سازماندهی در انجام ماموریت خود استفاده میکنند. برخی از دولتها مانند ایران، کره شمالی، میانمار، چین وعربستان، آنچه را که مردم میتوانند از طرق اینترنت ببینند، به ویژه در مورد مسایل سیاسی و مذهبی محدود مینمایند.
این کار از طریق نرمافزارهایی که دامنه و محتوا را فیلتر میکنند صورت میپذیرد. در نروژ، دانمارک، فنلاند و سوئد، ارائه دهندگان اصلی خدمات اینترنت به صورت داوطلبانه و احتمالاً برای اجتناب از قانون شدن فیلترینگ، قبول کردهاند که دسترسی به سایتهایی که توسط مقامات مسوول لیست شدهاست را محدود نمایند. اگرچه قرار بر این است که این آدرسهای ممنوع شده تنها شامل وبگاههای هرزه نگاری کودکان باشد، اما محتوای این لیست مخفی است.
در بسیاری از کشورها مانند ایالات متحده امریکا، اگرپه قوانینی در ممنوعیت پخش موارد دربردارنده هرزه نگاری کودک تصویب نمودهاند اما استفاده از نرم افرارهای فیلترینگ را اجباری نکردهاند. نرمافزارهای تجاری و یا رایگان بسیاری تحت عنوان نرمافزار کنترل محتوا در دسترس هستند که کاربران از طریق آنها میتوانند وبگاههای مستهجن را در رایانه شخصی و یا شبکه محلی مسدود نمود تا از دسترسی کودکان به مواد هرزه نگاری و یا خشونت نگاری جلو گیری نمود.
اینترنت از آغاز پیدایش همواره وسیله مناسبی برای فعالیتهای تفریحی بودهاست. بسیاری از انجمنهای اینترنتی بخشهایی برای بازی و ویدیوهای خنده دار و کارتونهای کوتاه در قالب انیمیشنهای فلش(Flash) دارند. بیش از ۶ میلیون نفر در اینترنت از وب نوشتها و تختههای پیام برای برقراری ارتباط استفاده میکنند. صنایع هرزه نگاری و قمار از اینترنت سود میجویند تا وبگاههایی بسازند که منبع کلان تبلیغات برای سایر وبگاهها میباشند.
اگرچه بسیاری از دولتها برای محدود سازی استفاده این دو صنعت ازاینترنت تلاش کردهاند اما در جلوگیری از گسترش محبوبیت آنها چندان موفق نبودهاند.یکی از فعالیتهای تفریحی اصلی در اینترنت، بازیهای چند نفره است. این شکل تفریح اجتماعاتی را بوجود میآورد که در آن افراد از هر سن و نژادی از دنیای بازیهای چندنفره کامپیوتری لذت میبرند. اگرچه بازیهای برخط از سال ۱۹۷۰ وجود داشتهاند،
اما گونه مدرن این بازیها با خدمات اشتراکی مانند گیماسپای و MPlayer آغاز شد. غیر مشترکین محدود به بازیهای خاص و یا زمان بازی خاص بودند. بسیاری از مردم از اینترنت برای دسترسی و بارگیری(download) موسیقی و فیلم و سایر آثار استفاده میکنند. این خدمات به هر دو صورت رایگان و پولی، با استفاده ازسرورهای مرکزی و یا فناوریهای نظیر-به-نظیر توزیع شده ارائه میشوند.برخی از این منابع توجه بیشتری نسبت به سایرین در زمینه حقوق مولفین اصلی نشان دادهاند.
بسیاری از مردم از اینترنت برای دسترسی به اخبار، پیش بینی آب وهوا، گزارشهای ورزشی و جستجوی مطالب در مورد علاقهمندیهای خود استفاده میکنند. آنها از گپ برخط، پیام رسان فوری و پست الکترونیک برای در تماس بودن با دوستان خود در سراسر دنیا و به شیوهای شبیه به دوست مکاتبهای که در قدیم رواج داشت، استفاده میکنند. اینترنت شاهد شمار رو به افزایش میزکارهای وب که در آن کاربران به فایلها و تنظیمات خود دسترسی پیدا میکنند، بودهاست."کم کاری سایبری" (Cyberslacking) محل اتلاف جدی منابع سازمانهاست. کارمندان انگلیسی به طور میانگین ۵۷٪ از وقت خود را به وب گردی در حین کار میپردازند.
تاثیرات ذهنی
بر روی آثار اینترنت بر مغز انسان مطالعات زیادی انجام شدهاست. نیکلاس کار(به انگلیسی: Nicholas Carr) ادعا میکند که اینترنت تفکر عمیق را که عامل خلاقیت واقعی است کاهش میدهد. او همچنین میگوید که پیوندهای فرامتن و تحریک بیش از حد، به این معنی است که مغز باید بیشتر توجهش را بر روی تصمیمات کوتاه متمرکز کند. او همچنین بیان میکند که اینترنت مغز را غرق در اندیشه میکند که باعث آسیب رسیدن به حافظه بلند مدت میگردد. شمار فراوان محرکها در اینترنت منجر به بار شناختی(Cognitive Load) سنگینی برای مغز میشود که یادآوری هرچیزی را مشکل میسازد.استیون پینکر (به انگلیسی: Steven Pinker)، روانشناس، نظری مخالف دارد. او به این نکته اشاره میکند که افراد بر روی آنچه انجام میدهند کنترل دارند وبنابراین این پژوهش و استدلال هرگز طبیعت انسان را در نظر نداشتهاست. او میگوید "تجربه ظرفیتهای پردازش اطلاعات مغز را عوض نمیکند" و ادعا میکند که اینترنت باعث باهوشتر شدن انسانها شدهاست.
تاریخ اینترنت
اتحاد جماهیر شوروی آن زمان موشکی با نام «اسپونیک» (Spotnik) را به فضا میفرستد و نشان میدهد دارای قدرتی است که میتواند شبکههای ارتباطی آمریکا را توسط موشکهای بالستیک و دوربرد خود از بین ببرد. آمریکاییها در پاسخگویی به این اقدام روسها، موسسه پروژههای تحقیقی پیشرفته “ARPA” را بهوجود آوردند. هدف از تاسیس چنین موسسهای پژوهش و آزمایش برای پیدا کردن روشی بود که بتوان از طریق خطوط تلفنی، کامپیوترها را به هم مرتبط نمود. به طوری که چندین کاربر بتوانند از یک خط ارتباطی مشترک استفاده کنند. در اصل شبکهای بسازند که در آن دادهها به صورت اتوماتیک بین مبدا و مقصد حتی در صورت از بین رفتن بخشی از مسیرها جابهجا و منتقل شوند. در اصل هدف “ARPA” ایجاد یک شبکه اینترنتی نبود و فقط یک اقدام احتیاطی در مقابل حمله احتمالی موشکهای اتمی دوربرد بود. هر چند اکثر دانش امروزی ما درباره شبکه بهطور مستقیم از طرح آرپانت “ARPPA NET” گرفته شدهاست. شبکهای که همچون یک تار عنکبوت باشد و هر کامپیوتر ان از مسیرهای مختلف بتواند با همتایان خود ارتباط دااشته باشد واگر اگر یک یا چند کامپیوتر روی شبکه یا پیوند بین انها از کار بیفتادبقیه باز هم بتوانستند از مسیرهای تخریب نشده با هم ارتباط بر قرار کنند.
این ماجرا با وجودی که بخشی از حقایق بهوجود آمدن اینترنت را بیان میکند اما نمیتواند تمام واقعیات مربوط به آن را تشریح کند. باید بگوییم افراد مختلفی در تشکیل اینترنت سهم داشتهاند آقای “Paul Baran” یکی از مهمترین آنهاست. آقای باران که در دوران جنگ سرد زندگی میکرد میدانست که شبکه سراسری تلفن آمریکا توانایی مقابله با حمله اتمی شوروی سابق را ندارد. مثلاً اگر رییس جمهور وقت آمریکا حمله اتمی متقابل را دستور دهد، باید از یک شبکه تلفنی استفاده میکرد که قبلاً توسط روسها منهدم شده بود. در نتیجه طرح یک سیستم مقاوم در مقابل حمله اتمی روسها ریخته شد.آقای باران (Baran) تشکیل و تکامل اینترنت را به ساخت یک کلیسا تشبیه کرد و معتقد بود، طی سالهای اخیر هر کس سنگی به پایهها و سنگهای قبلی بنا اضافه میکند و انجام هر کاری وابسته به کارهای انجام شده قبلی است. بنابراین نمیتوان گفت، کدام بخش از کار مهمترین بخش کار بودهاست و در کل پیدایش اینترنت نتیجه کار و تلاش گروه کثیری از دانشمندان است. داستان پیدایش اینترنت با افسانه و واقعیت در هم آمیخته شدهاست.
در اوایل دهه ۶۰ میلادی آقای باران طی مقالاتی پایه کار اینترنت امروزی را ریخت. اطلاعات و دادهها به صورت قطعات و بستههای کوچکتری تقسیم و هر بسته با آدرسی که به آن اختصاص داده میشود به مقصد خاص خود فرستاده میشود. به این ترتیب بستهها مانند نامههای پستی میتوانند از هر مسیری به مقصد برسند. زیرا آنها شامل آدرس فرستنده و گیرنده هستند و در مقصد بستهها مجدداً یکپارچه میشوند و به صورت یک اطلاعات کامل درمیآیند.
آقای باران (Baran) طی مقالاتی اینچنینی ساختمان و ساختار اینترنت را پیشگویی کرد. او از کار سلولهای مغزی انسان به عنوان الگو استفاده کرد، او معتقد بود: وقتی سلولهای مغزی از بین بروند، شبکه عصبی از آنها دیگر استفاده نمیکند و مسیر دیگری را در مغز انتخاب میکند. از دیدگاه وی این امکان وجود دارد که شبکهای با تعداد زیادی اتصالات برای تکرار ایجاد شوند تا در صورت نابودی بخشی از آن، همچنان به صورت مجموعهای به هم پیوسته کار کند. تا نیمه دهه ۶۰ میلادی کسی به نظرات او توجهای نکرد. تا اینکه در سال ۱۹۶۵ نیروی هوایی آمریکا و«آزمایشگاههای بل» به نظرات او علاقهمند شدند و پنتاگون با سرمایهگذاری در طراحی و ساخت شبکهای براساس نظریات او موافقت کرد.
ولی آقای باران (Baran) بنابر دلایلی حاضر با همکاری با نیروی هوایی آمریکا نشد. در این میان دانشمندی با نام تیلور (Tailon) وارد موسسه آرپا (ARPA) شد. او مستقیماً به آقای هرتسفلد رییس موسسه پیشنهاد کرد: (ARPA) آرپا هزینه ایجاد یک شبکه آزمایشی کوچک با حداقل چهار گره را تامین کند که بودجه آن بالغ بر یک میلیون دلار میشد. با این پیشنهاد تیلور تجربهای را آغاز کرد که منجر به پیدایش اینترنت امروزی شد. او موفق شد در سال ۱۹۶۶، دو کامپیوتر را در شرق و غرب آمریکا به هم متصل کند. با این اتصال انقلابی در نحوه صدور اطلاعات در دنیای ارتباطات رخ داد که نتیجه آن را امروز همگی شاهد هستیم. این شبکه به بستههایی (packet) از دادهها که به وسیله کامپیوترهای مختلف ارسال میشدند اتکا داشت. پس از انکه ازمایشها سودمندی انرا مشخص کردند سایر بخشهای دولتی و دانشگاهها پژوهشی تمایل خود را به وصل شدن به ان اعلام کردند . ارتباطات الکترونیکی به صورت روشی موثر برای دانشمندان و دیگران به منظور استفاده مشترک از دادهها در امد. در همان زمان که ARPAnet در حال رشد بود تعدادی شبکه پوشش محلی (LAN) در نقاط مختلف آمریکا به وجود امد. مدیران LANها نیز به وصل کردن کامپیوترهای شبکههای خود به شبکههای بزرگتر اقدام کردند . پروتوکل اینترنت ARPAnet IP زبان استاندارد حکمفرما برای برقراری ارتباط کامپیوترهای شبکههای مختلف به یکدیگر شد.تاریخ تولد اینترنت به طور رسمی اول سپتامبر ۱۹۶۹ اعلام شدهاست. زیرا که اولین “IMP” در دانشگاه “UCLA” واقع در سانتاباربارا در این تاریخ بارگذاری شدهاست.
از اوایل دهه ۱۹۹۰ رشد استفاده از اینترنت به صورت تصاعدی افزایش یافت . یکی از علل چنین استقبالی ابزار جستجویی مانند Gopher و archie بودهاست اما اینها در سال ۱۹۹۱ تحت تاثیر word wide web قرار گرفتند که به وسیله CERN یا ازمایشگاه فیزیک هستهای اروپا ساخته شد . با ان که اینترنت از ابتدا طوری بود که مبادله اطلاعات برای تازه واردان بسیار ساده باشد. بزرگترین جهش در وب در سال ۱۹۹۳ با عرضه نرمافزار موزاییک mosaic که نخستین برنامه مرورگر وب گرافیکی بود به وجود امد. برنامه موزاییک محصول تلاش دانشجویان و استادان بخش "مرکز ملی کاربردهای ابر کامپیوتر " در دانشگاه ایلینویز آمریکا بود. برای نخستین بار موزاییک امکانات اشاره و کلیک (به وسیله موش) را فراهم کرد. کاربران میتوانستند صفحات وب (web page) یا مجموعهای از متن و گرافیک را کنار هم بگذارند تا هر کسی که میخواست انها را بتواند روی اینترنت ببیند. وقتی با موش روی کلمهها یا تصاویر خاصی که hyper link نامیده میشد کلیک میکردند برنامه موزاییک به طور خود کار یک صفحه دیگر باز میکرد که به کلمه یا تصویر خاص و کلیک شده اختصاص داشت. بهترین بخش این سیستم انجا بود که hyper linkها میتوانستند به صفحاتی روی همان کامپیوتر یا هر کامپیوتر دیگر اینترنت با خدمات وب اشاره کنند. صفحات وب هر روز متولد میشدند و مفهوم موج سواری یا surfing روی وب متولد شد. اواسط سال ۱۹۹۴ سه میلیون کامپیوتر به اینترنت وصل شده بود و در ان هنگام اجرای عملیات اهسته نشده بود. صفحات جدید وب که شامل همه چیز از اسناد دولتی تا مدارک شرکتها و مدلهای جدید لباس بود در سراسر دنیا چندین برابر شد . موزاییک و جانشینان ان مانند navigator محصول شرکت " نت اسکیپ " اینترنت را از قلمرو علمی به میان مردم اوردند. طبق اخرین امار ۵۱ درصد کاربران بعد از سال ۱۹۹۵ وارد این محیط شدهاند. میلیونها انسانی که از اینترنت استفاده میکنند نیازی ندارند که نکات فنی مانند TCP/IP را بدانند . امروزه شرکتهای خدمات دهنده اینترنت یا ISP این کار را به عهده دارند.رشد روز افزون ان و ساده تر شدن استفاده ان همچنان ادامه دارد . هر چه تعداد مردم بیشتری به اینترنت رجوع کنند تعداد شرکتهای سازنده برنامههای اینترنت بیشتر میشود.با انکه بعضی از عاشقان اینترنت ان را نوعی شیوه زندگی میدانند. در نظر بیشتر کاربران منبع سرگرمی اطلاعات است ولی بیشترین مصرف ان پست الکترونیکی یا همان email است که یکی از ابزارهای ارتباطی کار امد به شمار میرود. پیامها از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر با سرعت پرواز میکنند و منتظر میمانند تا شخص فرصت خواندن انها را پیدا کند . وب امکانات خوبی برای کپی از نرمافزارهای مجاز از لحاظ کپی فراهم میسازد. وقتی که میبینیم که در مدت کوتاهی اینترنت به چنین رشدی نایل آمده است، مطمئناً دشوار خواهد بود که آینده او را پیش بینی کنیم. طبق نظر کارشناسان ماهانه ۱۰ درصد به تعداد کاربران اینترنت افزوده میشود ولی تعداد دقیق کاربران که روزانه از آن استفاده میکنند مشخص نیست. هرچند که پارهای از کارشناسان تعداد آنها را تا ۹۰۰ میلیون نفر حدس میزنند. تعداد رسمی کاربران اینترنتی را در سال ۲۰۰۰ کارشناسان ۵۰۰ میلیون نفر اعلام کرده بودند.
قطعاً در سالهای آینده تحولات شگرفی را در زمینه شبکههای اینترنتی شاهد خواهیم بود. بهوسیله اینترنت انسان به راههای جدیدی دست پیدا کرد. در کنار این شانس جدید توسط اینترنت، باید بگوییم خطراتی نیز در رابطه با سیاست و اقتصاد و علم به دنبال خواهد داشت. فرم امروزی اینترنت مدیون همکاری تمام کاربران اینترنت در سرتاسر گیتی است که با این تصور که اطلاعات موجود در سطح جهان را به راحتی با یکدیگر مبادله کنند. این تصوری بود که آقای باران(Baran) از اینترنت داشت و امیدواریم در آینده نیز تکامل اینترنت در این مسیر باشد.
رایجترین زبان برای ارتباطات در اینترنت زبان انگلیسی است. این ممکن است ناشی از زادگاه اینترنت و همچنین نقش زبان انگلیسی به عنوان زبان بینالمللی باشد. ناتوانی رایانههای اولیه - که اغلب در امریکا ساخته میشدند - در پردازش نویسه (کاراکتر)های به جز گونه انگلیسی الفبای لاتین نیز ممکن است با این موضوع مرتبط باشد. پس از انگلیسی(۲۸٪ از بازدیدکنندگان وب)، پرخواهان ترین زبانها در وب جهان گستر عبارنتد از : چینی ۲۳٪، اسپانیایی ۸٪، ژاپنی ۵٪، پرتغالی و آلمانی (هر کدام ۴٪)، عربی و فرانسه و روسی (هرکدام ۳٪)و کرهای ۳٪.بر پایه منطقه، ۴۲٪ از کاربران اینترنت در آسیا، ۲۴٪ در اروپا،۱۴٪ در امریکای شمالی، ۱۰٪ در امریکای لاتین و کارائیب، ۵٪ در آفریقا، ۳٪ در خاورمیانه و ۱٪ در استرالیا/اقیانوسیه.
فناوریهای اینترنت در سالهای اخیر بویژه در زمینه استفاده از یونیکد، به حد کافی گسترش یافتهاند و امکانات مناسبی برای ارتباط در بسیاری از زبانهای دنیا در دسترس میباشد، اما همچنان مسائلی مانند موجیباکه (نمایش نادرست برخی نویسههای یک زبان) باقی هستند.
روشهای معمول دسترسی به اینترنت در خانهها شامل دسترسی با شمارهگیری (dial-up)، خطوط زمینی پهن باند(از طریق کابل کواکسیال، فیبر نوری و یا سیم مسی)، وای-فای (Wi-Fi)، ماهواره و فناوری ۳G تلفن همراه میباشد. اماکن عمومی که میتوان در آنها از اینترنت استفاده نمود شامل کتابخانهها و کافینتها که در آنها رایانههایی با اتصال به اینترنت مهیاست.همچنین کیوسکهای اینترنت در بسیاری از اماکن عمومی مانند سالن فرودگاه و کافی شاپها موجودند که بعضی از آنها برای استفادههای کوتاه و سرپایی در نظرگرفته شدهاند.واژههای گوناگونی برای نامیدن این ترمینالها به کار میرودف از جمله : کیوسک عمومی اینترنت و یا پایانه دسترسی عمومی.
این ترمینالها به گستردگی برای کاربردهایی چون رزرو بلیط، سپرده گذاری بانکی، پرداخت برخط مورد استفاده قرار میگیرد. وای-فای(Wi-Fi) دسترسی بی سیم به شبکههای رایانهای و در نتیجه به اینترنت را فراهم میکند. نقاط داغ (Hotspots) به مکانهایی گفته میشود که دسترسی به اینترنت بی سیم در آن نقاط امکانپذیر است و کاربران میتوانند با لپ تاپ و یا دستیار دیجیتال شخصی(PDA) خود به اینترنت متصل شوند. گاهی این سرویسهای بیسیم برای عموم و یا حداقل برای مشتریان رایگان ارائه میشود. یک نقطه داغ محدوده مکانی مشخصی را شامل میشود مثل محوطه یک دانشگاه، پارک و یا حتی سراسر نقاط یک شهر. سرویسهای تجاری Wi-Fi که کل شهر را پوشش میدهند هم اکنون در شهرهای لندن، وین، تورنتو، سانفرانسیسکو، فیلادلفیا، شیکاگو و پیتسبورگ ارائه میشوند. در این شهرها مشترکین میتوانند در هر نقطهای از شهر به شبکه وای-فای متصل شوند
.علاوه بر وای-فای، آزمایشهایی نیز در زمینه شبکههای بی سیم متحرک اختصاصی مانن ریکوچت و سرویسهای دادهای پرسرعت بر روی تلفنهای همراه، و شبکههای بی سیم ثابت انجام شدهاست. تلفنهای همراه پیشرفته مثل تلفنهای همراه هوشمند (Smartphone) همگی با قابلیت اتصال به اینترنت از طریق شبکه تلفن عرضه میشوند. مرورگرهای وب مثل اپرا معمولاً نسخهای برای این دستگاههای جیبی پیشرفته دارند.
آثار اجتماعی
اینترنت به دلیل خصوصیاتی چون قابلیت استفاده و دسترسی گسترده آن، اشکال کاملاً جدیدی از تعاملات، فعالیتها، و سازماندهیهای اجتماعی را پدید آوردهاست. وبگاههای شبکههای اجتماعی چون فیسبوک، توییتر و مایاسپیس روشهای جدیدی برای معاشرت و تعامل خلق کردهاند. کاربران این سایتها قادرند اطلاعات گوناگونی به صفحات خود بیفزایند، علایق مشترکی را دنبال کنند و به دیگران مرتبط شوند. وبگاههایی مثل لینکداین به پرورش ارتباطات حرفهای و تجاری میپردازد. یوتیوب و فلیکر هم در زمینه ویدیوها و تصاویر کاربران تخصص دارند.
دهه اول سده بیست و یکم، شاهد پرورش اولین نسلی است که در شرایطی رندگی میکنند که اینترنت به گستردگی در دسترس میباشد. این مسایل و نگرانیهایی را به دنبال دارد از جمله مسئله حفظ حریم خصوصی و هویت و توزیع غیر مجاز مواردی که تحت قانون کپی رایت محافظت میشوند. این بومیان دیجیتال با انبوهی از مسایلی مواجه میشوند که در مورد نسلهای قبلی وجود نداشت.
اینترنت کاربرد جدیدی به عنوان بک ابزار سیاسی یافتهاست مه این منجر به سانسوراینترنت میشود. نمونه استفاده سیاسی از اینترنت، مبارزه انتخاباتی هاوارد دین در سال ۲۰۰۴ در ایالات متحده بود که به دلیل جمع آوری کمکهای مردمی از طریق اینترنت شایان توجه بود. بسیاری از گروههای سیاسی از اینترنت برای سازماندهی در انجام ماموریت خود استفاده میکنند. برخی از دولتها مانند ایران، کره شمالی، میانمار، چین وعربستان، آنچه را که مردم میتوانند از طرق اینترنت ببینند، به ویژه در مورد مسایل سیاسی و مذهبی محدود مینمایند.
این کار از طریق نرمافزارهایی که دامنه و محتوا را فیلتر میکنند صورت میپذیرد. در نروژ، دانمارک، فنلاند و سوئد، ارائه دهندگان اصلی خدمات اینترنت به صورت داوطلبانه و احتمالاً برای اجتناب از قانون شدن فیلترینگ، قبول کردهاند که دسترسی به سایتهایی که توسط مقامات مسوول لیست شدهاست را محدود نمایند. اگرچه قرار بر این است که این آدرسهای ممنوع شده تنها شامل وبگاههای هرزه نگاری کودکان باشد، اما محتوای این لیست مخفی است.
در بسیاری از کشورها مانند ایالات متحده امریکا، اگرپه قوانینی در ممنوعیت پخش موارد دربردارنده هرزه نگاری کودک تصویب نمودهاند اما استفاده از نرم افرارهای فیلترینگ را اجباری نکردهاند. نرمافزارهای تجاری و یا رایگان بسیاری تحت عنوان نرمافزار کنترل محتوا در دسترس هستند که کاربران از طریق آنها میتوانند وبگاههای مستهجن را در رایانه شخصی و یا شبکه محلی مسدود نمود تا از دسترسی کودکان به مواد هرزه نگاری و یا خشونت نگاری جلو گیری نمود.
اینترنت از آغاز پیدایش همواره وسیله مناسبی برای فعالیتهای تفریحی بودهاست. بسیاری از انجمنهای اینترنتی بخشهایی برای بازی و ویدیوهای خنده دار و کارتونهای کوتاه در قالب انیمیشنهای فلش(Flash) دارند. بیش از ۶ میلیون نفر در اینترنت از وب نوشتها و تختههای پیام برای برقراری ارتباط استفاده میکنند. صنایع هرزه نگاری و قمار از اینترنت سود میجویند تا وبگاههایی بسازند که منبع کلان تبلیغات برای سایر وبگاهها میباشند.
اگرچه بسیاری از دولتها برای محدود سازی استفاده این دو صنعت ازاینترنت تلاش کردهاند اما در جلوگیری از گسترش محبوبیت آنها چندان موفق نبودهاند.یکی از فعالیتهای تفریحی اصلی در اینترنت، بازیهای چند نفره است. این شکل تفریح اجتماعاتی را بوجود میآورد که در آن افراد از هر سن و نژادی از دنیای بازیهای چندنفره کامپیوتری لذت میبرند. اگرچه بازیهای برخط از سال ۱۹۷۰ وجود داشتهاند،
اما گونه مدرن این بازیها با خدمات اشتراکی مانند گیماسپای و MPlayer آغاز شد. غیر مشترکین محدود به بازیهای خاص و یا زمان بازی خاص بودند. بسیاری از مردم از اینترنت برای دسترسی و بارگیری(download) موسیقی و فیلم و سایر آثار استفاده میکنند. این خدمات به هر دو صورت رایگان و پولی، با استفاده ازسرورهای مرکزی و یا فناوریهای نظیر-به-نظیر توزیع شده ارائه میشوند.برخی از این منابع توجه بیشتری نسبت به سایرین در زمینه حقوق مولفین اصلی نشان دادهاند.
بسیاری از مردم از اینترنت برای دسترسی به اخبار، پیش بینی آب وهوا، گزارشهای ورزشی و جستجوی مطالب در مورد علاقهمندیهای خود استفاده میکنند. آنها از گپ برخط، پیام رسان فوری و پست الکترونیک برای در تماس بودن با دوستان خود در سراسر دنیا و به شیوهای شبیه به دوست مکاتبهای که در قدیم رواج داشت، استفاده میکنند. اینترنت شاهد شمار رو به افزایش میزکارهای وب که در آن کاربران به فایلها و تنظیمات خود دسترسی پیدا میکنند، بودهاست."کم کاری سایبری" (Cyberslacking) محل اتلاف جدی منابع سازمانهاست. کارمندان انگلیسی به طور میانگین ۵۷٪ از وقت خود را به وب گردی در حین کار میپردازند.
تاثیرات ذهنی
بر روی آثار اینترنت بر مغز انسان مطالعات زیادی انجام شدهاست. نیکلاس کار(به انگلیسی: Nicholas Carr) ادعا میکند که اینترنت تفکر عمیق را که عامل خلاقیت واقعی است کاهش میدهد. او همچنین میگوید که پیوندهای فرامتن و تحریک بیش از حد، به این معنی است که مغز باید بیشتر توجهش را بر روی تصمیمات کوتاه متمرکز کند. او همچنین بیان میکند که اینترنت مغز را غرق در اندیشه میکند که باعث آسیب رسیدن به حافظه بلند مدت میگردد. شمار فراوان محرکها در اینترنت منجر به بار شناختی(Cognitive Load) سنگینی برای مغز میشود که یادآوری هرچیزی را مشکل میسازد.استیون پینکر (به انگلیسی: Steven Pinker)، روانشناس، نظری مخالف دارد. او به این نکته اشاره میکند که افراد بر روی آنچه انجام میدهند کنترل دارند وبنابراین این پژوهش و استدلال هرگز طبیعت انسان را در نظر نداشتهاست. او میگوید "تجربه ظرفیتهای پردازش اطلاعات مغز را عوض نمیکند" و ادعا میکند که اینترنت باعث باهوشتر شدن انسانها شدهاست.
تاریخ اینترنت
اتحاد جماهیر شوروی آن زمان موشکی با نام «اسپونیک» (Spotnik) را به فضا میفرستد و نشان میدهد دارای قدرتی است که میتواند شبکههای ارتباطی آمریکا را توسط موشکهای بالستیک و دوربرد خود از بین ببرد. آمریکاییها در پاسخگویی به این اقدام روسها، موسسه پروژههای تحقیقی پیشرفته “ARPA” را بهوجود آوردند. هدف از تاسیس چنین موسسهای پژوهش و آزمایش برای پیدا کردن روشی بود که بتوان از طریق خطوط تلفنی، کامپیوترها را به هم مرتبط نمود. به طوری که چندین کاربر بتوانند از یک خط ارتباطی مشترک استفاده کنند. در اصل شبکهای بسازند که در آن دادهها به صورت اتوماتیک بین مبدا و مقصد حتی در صورت از بین رفتن بخشی از مسیرها جابهجا و منتقل شوند. در اصل هدف “ARPA” ایجاد یک شبکه اینترنتی نبود و فقط یک اقدام احتیاطی در مقابل حمله احتمالی موشکهای اتمی دوربرد بود. هر چند اکثر دانش امروزی ما درباره شبکه بهطور مستقیم از طرح آرپانت “ARPPA NET” گرفته شدهاست. شبکهای که همچون یک تار عنکبوت باشد و هر کامپیوتر ان از مسیرهای مختلف بتواند با همتایان خود ارتباط دااشته باشد واگر اگر یک یا چند کامپیوتر روی شبکه یا پیوند بین انها از کار بیفتادبقیه باز هم بتوانستند از مسیرهای تخریب نشده با هم ارتباط بر قرار کنند.
این ماجرا با وجودی که بخشی از حقایق بهوجود آمدن اینترنت را بیان میکند اما نمیتواند تمام واقعیات مربوط به آن را تشریح کند. باید بگوییم افراد مختلفی در تشکیل اینترنت سهم داشتهاند آقای “Paul Baran” یکی از مهمترین آنهاست. آقای باران که در دوران جنگ سرد زندگی میکرد میدانست که شبکه سراسری تلفن آمریکا توانایی مقابله با حمله اتمی شوروی سابق را ندارد. مثلاً اگر رییس جمهور وقت آمریکا حمله اتمی متقابل را دستور دهد، باید از یک شبکه تلفنی استفاده میکرد که قبلاً توسط روسها منهدم شده بود. در نتیجه طرح یک سیستم مقاوم در مقابل حمله اتمی روسها ریخته شد.آقای باران (Baran) تشکیل و تکامل اینترنت را به ساخت یک کلیسا تشبیه کرد و معتقد بود، طی سالهای اخیر هر کس سنگی به پایهها و سنگهای قبلی بنا اضافه میکند و انجام هر کاری وابسته به کارهای انجام شده قبلی است. بنابراین نمیتوان گفت، کدام بخش از کار مهمترین بخش کار بودهاست و در کل پیدایش اینترنت نتیجه کار و تلاش گروه کثیری از دانشمندان است. داستان پیدایش اینترنت با افسانه و واقعیت در هم آمیخته شدهاست.
در اوایل دهه ۶۰ میلادی آقای باران طی مقالاتی پایه کار اینترنت امروزی را ریخت. اطلاعات و دادهها به صورت قطعات و بستههای کوچکتری تقسیم و هر بسته با آدرسی که به آن اختصاص داده میشود به مقصد خاص خود فرستاده میشود. به این ترتیب بستهها مانند نامههای پستی میتوانند از هر مسیری به مقصد برسند. زیرا آنها شامل آدرس فرستنده و گیرنده هستند و در مقصد بستهها مجدداً یکپارچه میشوند و به صورت یک اطلاعات کامل درمیآیند.
آقای باران (Baran) طی مقالاتی اینچنینی ساختمان و ساختار اینترنت را پیشگویی کرد. او از کار سلولهای مغزی انسان به عنوان الگو استفاده کرد، او معتقد بود: وقتی سلولهای مغزی از بین بروند، شبکه عصبی از آنها دیگر استفاده نمیکند و مسیر دیگری را در مغز انتخاب میکند. از دیدگاه وی این امکان وجود دارد که شبکهای با تعداد زیادی اتصالات برای تکرار ایجاد شوند تا در صورت نابودی بخشی از آن، همچنان به صورت مجموعهای به هم پیوسته کار کند. تا نیمه دهه ۶۰ میلادی کسی به نظرات او توجهای نکرد. تا اینکه در سال ۱۹۶۵ نیروی هوایی آمریکا و«آزمایشگاههای بل» به نظرات او علاقهمند شدند و پنتاگون با سرمایهگذاری در طراحی و ساخت شبکهای براساس نظریات او موافقت کرد.
ولی آقای باران (Baran) بنابر دلایلی حاضر با همکاری با نیروی هوایی آمریکا نشد. در این میان دانشمندی با نام تیلور (Tailon) وارد موسسه آرپا (ARPA) شد. او مستقیماً به آقای هرتسفلد رییس موسسه پیشنهاد کرد: (ARPA) آرپا هزینه ایجاد یک شبکه آزمایشی کوچک با حداقل چهار گره را تامین کند که بودجه آن بالغ بر یک میلیون دلار میشد. با این پیشنهاد تیلور تجربهای را آغاز کرد که منجر به پیدایش اینترنت امروزی شد. او موفق شد در سال ۱۹۶۶، دو کامپیوتر را در شرق و غرب آمریکا به هم متصل کند. با این اتصال انقلابی در نحوه صدور اطلاعات در دنیای ارتباطات رخ داد که نتیجه آن را امروز همگی شاهد هستیم. این شبکه به بستههایی (packet) از دادهها که به وسیله کامپیوترهای مختلف ارسال میشدند اتکا داشت. پس از انکه ازمایشها سودمندی انرا مشخص کردند سایر بخشهای دولتی و دانشگاهها پژوهشی تمایل خود را به وصل شدن به ان اعلام کردند . ارتباطات الکترونیکی به صورت روشی موثر برای دانشمندان و دیگران به منظور استفاده مشترک از دادهها در امد. در همان زمان که ARPAnet در حال رشد بود تعدادی شبکه پوشش محلی (LAN) در نقاط مختلف آمریکا به وجود امد. مدیران LANها نیز به وصل کردن کامپیوترهای شبکههای خود به شبکههای بزرگتر اقدام کردند . پروتوکل اینترنت ARPAnet IP زبان استاندارد حکمفرما برای برقراری ارتباط کامپیوترهای شبکههای مختلف به یکدیگر شد.تاریخ تولد اینترنت به طور رسمی اول سپتامبر ۱۹۶۹ اعلام شدهاست. زیرا که اولین “IMP” در دانشگاه “UCLA” واقع در سانتاباربارا در این تاریخ بارگذاری شدهاست.
از اوایل دهه ۱۹۹۰ رشد استفاده از اینترنت به صورت تصاعدی افزایش یافت . یکی از علل چنین استقبالی ابزار جستجویی مانند Gopher و archie بودهاست اما اینها در سال ۱۹۹۱ تحت تاثیر word wide web قرار گرفتند که به وسیله CERN یا ازمایشگاه فیزیک هستهای اروپا ساخته شد . با ان که اینترنت از ابتدا طوری بود که مبادله اطلاعات برای تازه واردان بسیار ساده باشد. بزرگترین جهش در وب در سال ۱۹۹۳ با عرضه نرمافزار موزاییک mosaic که نخستین برنامه مرورگر وب گرافیکی بود به وجود امد. برنامه موزاییک محصول تلاش دانشجویان و استادان بخش "مرکز ملی کاربردهای ابر کامپیوتر " در دانشگاه ایلینویز آمریکا بود. برای نخستین بار موزاییک امکانات اشاره و کلیک (به وسیله موش) را فراهم کرد. کاربران میتوانستند صفحات وب (web page) یا مجموعهای از متن و گرافیک را کنار هم بگذارند تا هر کسی که میخواست انها را بتواند روی اینترنت ببیند. وقتی با موش روی کلمهها یا تصاویر خاصی که hyper link نامیده میشد کلیک میکردند برنامه موزاییک به طور خود کار یک صفحه دیگر باز میکرد که به کلمه یا تصویر خاص و کلیک شده اختصاص داشت. بهترین بخش این سیستم انجا بود که hyper linkها میتوانستند به صفحاتی روی همان کامپیوتر یا هر کامپیوتر دیگر اینترنت با خدمات وب اشاره کنند. صفحات وب هر روز متولد میشدند و مفهوم موج سواری یا surfing روی وب متولد شد. اواسط سال ۱۹۹۴ سه میلیون کامپیوتر به اینترنت وصل شده بود و در ان هنگام اجرای عملیات اهسته نشده بود. صفحات جدید وب که شامل همه چیز از اسناد دولتی تا مدارک شرکتها و مدلهای جدید لباس بود در سراسر دنیا چندین برابر شد . موزاییک و جانشینان ان مانند navigator محصول شرکت " نت اسکیپ " اینترنت را از قلمرو علمی به میان مردم اوردند. طبق اخرین امار ۵۱ درصد کاربران بعد از سال ۱۹۹۵ وارد این محیط شدهاند. میلیونها انسانی که از اینترنت استفاده میکنند نیازی ندارند که نکات فنی مانند TCP/IP را بدانند . امروزه شرکتهای خدمات دهنده اینترنت یا ISP این کار را به عهده دارند.رشد روز افزون ان و ساده تر شدن استفاده ان همچنان ادامه دارد . هر چه تعداد مردم بیشتری به اینترنت رجوع کنند تعداد شرکتهای سازنده برنامههای اینترنت بیشتر میشود.با انکه بعضی از عاشقان اینترنت ان را نوعی شیوه زندگی میدانند. در نظر بیشتر کاربران منبع سرگرمی اطلاعات است ولی بیشترین مصرف ان پست الکترونیکی یا همان email است که یکی از ابزارهای ارتباطی کار امد به شمار میرود. پیامها از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر با سرعت پرواز میکنند و منتظر میمانند تا شخص فرصت خواندن انها را پیدا کند . وب امکانات خوبی برای کپی از نرمافزارهای مجاز از لحاظ کپی فراهم میسازد. وقتی که میبینیم که در مدت کوتاهی اینترنت به چنین رشدی نایل آمده است، مطمئناً دشوار خواهد بود که آینده او را پیش بینی کنیم. طبق نظر کارشناسان ماهانه ۱۰ درصد به تعداد کاربران اینترنت افزوده میشود ولی تعداد دقیق کاربران که روزانه از آن استفاده میکنند مشخص نیست. هرچند که پارهای از کارشناسان تعداد آنها را تا ۹۰۰ میلیون نفر حدس میزنند. تعداد رسمی کاربران اینترنتی را در سال ۲۰۰۰ کارشناسان ۵۰۰ میلیون نفر اعلام کرده بودند.
قطعاً در سالهای آینده تحولات شگرفی را در زمینه شبکههای اینترنتی شاهد خواهیم بود. بهوسیله اینترنت انسان به راههای جدیدی دست پیدا کرد. در کنار این شانس جدید توسط اینترنت، باید بگوییم خطراتی نیز در رابطه با سیاست و اقتصاد و علم به دنبال خواهد داشت. فرم امروزی اینترنت مدیون همکاری تمام کاربران اینترنت در سرتاسر گیتی است که با این تصور که اطلاعات موجود در سطح جهان را به راحتی با یکدیگر مبادله کنند. این تصوری بود که آقای باران(Baran) از اینترنت داشت و امیدواریم در آینده نیز تکامل اینترنت در این مسیر باشد.